Κλασσικό τραγούδι, παλιά ιταλική σχολή τραγουδιού. Παρελθόν, παρόν, μέλλον.

Μάνουελ Γκαρσία 1ος

Μεγάλο ενδιαφέρον αναμφισβήτητα παρουσιάζει - και  όχι μόνο- η ποιότητα  η αισθητική  και η απόδοση  των μεγάλων κλασσικών τραγουδιστών των  τελευταίων   δύο τουλάχιστον αιώνων, όπως αποτυπώνεται στην δισκογραφία του 19ου και 20ου αιώνα, που έχει καταγράψει μοναδικές  εκτελέσεις, ερμηνείες αξεπέραστου κάλους, και προπαντός υψηλού κύρους. Κάπου εκεί στις αρχές του 20ου αιώνα τελειώνει και γκάμα των πολύ  μεγάλων τραγουδιστών της λεγόμενης μεγάλης σχολής. Είναι και το τέλος της ανά τον κόσμο μεγάλης ιταλικής   τραγουδιστικής σχολής του Μπελ Κάντο, που στα ιταλικά σημαίνει καλό τραγούδι. Υπήρξαν αρκετοί  τραγουδιστές δάσκαλοι, μαέστροι  αλλά  και  μουσικόφιλοι, πού μυήθηκαν μέσα σε αυτό το περιβάλλον.

 Βίωσαν την καθαρότητα του ήχου μέσω της ακρόασης. Έτσι ονομάζεται η  λεπτομερής ανάλυση των χρωμάτων και των συχνοτήτων  του ήχου, που στην παλιά  σχολή ήταν και η βασική προϋπόθεσή  όλων και απαιτούσε αρκετό χρόνο από τον ενδιαφερόμενο. Στα πρώτα χρόνια έχουμε παραδείγματα  μαθητών και μετέπειτα κορυφαίων ανά τους αιώνες τραγουδιστών όπου  η μαθητεία ήχου-φωνής  τους κόστισε  έξι χρόνια μύησης στον ήχο της σχολής. Το τραγούδι τους, ο ήχος τους,  έπρεπε να έχει τέτοια στοιχεία που απλός άνθρωπος –τραγουδιστής  είναι δύσκολο να επιτύχει. Γι αυτό και ονομάσθηκε το τραγούδι τους<<θεϊκό>>. Ο υποψήφιος τραγουδιστής  ακροόταν  με μεγάλη προσοχή τον δάσκαλο προσπαθώντας  να μιμηθεί  κατά προσέγγιση τον ήχο του δασκάλου, γι αυτό και έχει υποστηριχθεί ότι το τραγούδι στην ιταλική σχολή  του Μπελ Κάντο ήταν κάτι καθαρά βιωματικό, εμπειρικό. Μέσω αυτής της  εμπειρίας μεταφέρθηκε στις επόμενες γενεές αυτή η πολύ υψηλή τέχνη  μέχρι και των ημερών μας. Τους δύο τελευταίους αιώνες μέσω δισκογραφίας   όλοι  οι  άνθρωποι είχαν την τύχη να ακούσουν τραγουδιστές διάσημους  όπως  Αντελίνα Πάτι, Μαρία Μάλιμπραν, Πωλ  Πλανκόν, Τζένη Λίντ, Παολίνα Βιαρντώ, Ματία Μπατιστίνι, Λουίζα Τετρατσίνι, Ενρίκο Καρούζο,Ρόζα Πονσιέλ, Νέλη Μέλμπα, Μαριέλλα Σεμπριχ, Αγλαία Οργκένι, Ερνεστίν  Σούμανχαικ, Τσάρλς  Σάντλευ. Στην τελευταία  γενιά επίσης περιλαμβάνονται, Αουρελάνο Πέρτιλε, Τίτο  Σκίπα, Πασκουέλ Αμάτο, Τίτα Ρούφο, Λαόυρι Βόλπι,Μάγδα Ολιβέρο, Ρικάρντο Στρατσιάρι, Φράνκο Κορέλλι, Πιέρο Καπουτσίλι, Ρενάτο Φρανσεσκόνι, Σαλβατόρε Φιτζικέλα, Μαρία Πελεγκρίνι, και πολλοί  άλλοι γνωστοί  και άγνωστοι στο ευρύ κοινό.οι οποίοι διέπρεψαν,  μόχθησαν για την τέχνη, αγάπησαν αυτήν την τέχνη. Για την ακρίβεια κομμάτι αυτής  της τέχνης μεταφέρθηκε στις επόμενες γενεές. Η παράδοση αυτή κάπου  διακόπηκε, κάπου  αλλοιώθηκε, κάπου υποτιμήθηκε, διαστρεβλώθηκε, κάπου χάθηκε. Όλοι οι τραγουδιστές  μαθαίνανε πειθαρχία, και μετά  την σωστή στάση του σώματος, την τέχνη και την διαχείριση της αναπνοής, το σωστό κλείσιμο των φωνητικών χορδών, το σωστό άνοιγμα του στόματος  τη σωστή θέση της γλώσσας. Βασικός στόχος ήταν η εξομάλυνση - μεταφορά του  ήχου σε όλη την έκταση της φωνής, δηλ. στην χαμηλή, μεσαία και υψηλή περιοχή. Ακολουθούσαν οι στηριγμένε νότες, ανοικτά - κλειστά φωνήεντα, στακάτο, διαστήματα, πορταμέντο, κλίμακες, αρπέζ, ποικίλματα, κιάρο σκούρο, μέτσα  βότσε.

Τον 18ο αιώνα η ιταλική σχολή τραγουδιού  μεταφέρθηκε σε πολλές πλέον χώρες και ηπείρους. Γαλλία Αγγλία, Γερμανία, Πολωνία, Σουηδία, Ρωσία, Αμερική, Αυστραλία, Καναδάς, ήταν από τις πρώτες χώρες που αποδέχτηκαν  και καλλιέργησαν αυτήν την μεγάλη τέχνη. Προσδόθηκαν και ονόματα νέα  όπως ιταλο-αγγλική σχολή, ιταλο-γερμανική σχολή, ιταλο-σουηδική σχολή,Ιταλο-Καναδική κλπ. Μεγάλοι  τραγουδιστές διέπρεψαν από αυτές τις  χώρες όπως Τσάρλς Σάντλευ, Τερέζα Τίτζενς, Τζούλιους Στόκχαουζεν, Κριστίν Νίλσον, Ναταλία Ιρέτσκαια, Ελισσάβετ Λαβρέσκαυια, Φεοντόρ Σαλιάπιν, Λίλλυ Λέμαν, Φρίτζ  Γούντερλιχ, Νέλλυ Μέλμπα, Λίλιαν Νόρντικα,Εμμα  Ειμς,Εμμα Κάλβε, Λάουριτζ Μελκιόρ ,Ζίνκα Μιλανόβ, Βικτόρια  Ζεάννι, Κέρτ Μπάουμ, Ρίτσαρντ Τάκερ, Ελενα Νικολαίδη, Μαρία Κάλλας,Ελενα Σουλιώτη, Τατιάννα Τροαιανού, Εντουαρτ Τζόνσον, Τζέρομ Χάινζ, Ρόμπερτ Μέρυλλ, Χιόρντις Σύμπερκγ, Γιούσι Μπιόρλινγκ, Κίρστεν Φλάνγκσταντ, Νικολάι  Γκέντα, Μπόρις Κρίστοφ και πολλοί  άλλοι.

Το πόσο υψηλά είχε φτάσει αυτή η τέχνη, καταγράφεται από το εξής περιστατικό. Όταν ένας εκ των κορυφαίων δασκάλων όλων των εποχών, ο Μάνουελ Γκαρσία ο 2ος, άκουσε σε προσωπική  ακρόαση στο σπίτι του, την κορυφαία σοπράνο Νέλυ Μέλμπα, η οποία υπήρξε μαθήτρια μίας εκ των καλύτερων μαθητριών του, την μετέπειτα μεγάλη  δασκάλα του  Μπελ κάντο Ματθίλδη  Μαρκέσι, έσκυψε με το κεφάλι στα χέρια του και έκανες αρκετές ώρες μέχρι να ξαναμιλήσει μετά από την <<μαγική>> απόδοση της άριας που άκουσε. Η ακρόαση διακόπηκε, με αποτέλεσμα η Μέλμπα να φύγει απαρηγόρητη, γιατί ο μεγάλος δάσκαλος δεν ξαναμίλησε για εκείνο το απόγευμα. Τι άραγε άκουσε? Σήμερα είναι αρκετά διαφορετικά τα πράγματα και λόγοι για αυτό βέβαια είναι πάρα πολλοί. Σε αυτό λοιπόν το σημείο κρίνεται μάλλον  επιτακτικό να επιστρέψει το τραγούδι στην πρότερη του κατάσταση. Η  Ιταλίδα σοπράνο Αντονιέτα  Στέλλα ,μια εκ των εν ζωή  μεγαλυτέρων σοπράνο των τελευταίων 60 ετών, δηλώνει κατηγορηματικά ότι, το τραγούδι πλέον τείνει να γίνει μουσειακό  είδος.  Επίσης η πολύ μεγάλη σοπράνο Τζόαν  Σάδερλαντ, δήλωνε απογοητευμένη από τις ακροάσεις όπου συμμετείχε. Το ίδιο έχει δηλώσει και ο πολύ  μεγάλος τενόρος  του περασμένου αιώνα, ο οποίος είναι εν ζωή και είναι ο Νικολάι  Γκέντα. Είναι ο τενόρος με την μεγαλύτερη δισκογραφία έως σήμερα. Βλέπει ωραίες φωνές χωρίς τεχνική υποστήριξη, χωρίς καλλιέργεια, και αυτό του προκαλεί απογοήτευση. Ο Λουτσιάνο Παβαρότι είχε πει χαρακτηριστικά για τον Γκέντα, ποιος από εμάς τολμάει να πατάει το άνω σι σαν τον Γκέντα?

Για το σήμερα τώρα έχουμε  χρέος αλλά και ...κέρδος να εμβαθύνουμε με σεβασμό και ανοικτό πνεύμα στην όλη αυτήν  παράδοση  αλλά και την εμπειρία του παρελθόντος, αξιοποιώντας όλον αυτόν τον πολύτιμο <<θησαυρό γνώσης >>που μπορεί να μας προσφέρει αν μη τι άλλο βάση και λιγότερο τραγουδιστικό στρες ή αλλιώς  τραγουδιστικό φόβο  στο σήμερα. Το ίδιο ισχύει βέβαια πρέπει να ισχύει  και για το σήμερα. Οι  έμπειροι τραγουδιστές κάτι γνωρίζουν στην πλειοψηφία τους από αυτήν την λέξη (φόβος, στρές).  Από  ιστορικής  κοινωνιολογικής απόψεως  ένα είναι σίγουρο όποιος αποκόπηκε από το υγιές τουλάχιστον παρελθόν του, είτε ως πρόσωπο  είτα ως λαός, το μέλλον του φάνηκε δυσοίωνο…αν όχι προβληματικό, για να αποφύγουμε την λέξη εφιαλτικό! Προσωπικά πιστεύω πως πρέπει να είμαστε ανοιχτοί και ιδιαίτερα προσεκτικοί στην οποιαδήποτε γνώση –πρόκληση του παρελθόντος μα και του παρόντος  αλλά και του μέλλοντος. Να στεκόμαστε με σεβασμό  και αγάπη απέναντι στην διαφορετικότητα  και να μάθουμε να λειτουργούμε με ανοικτό το πνεύμα και τις αισθήσεις. Στην ιταλική σχολή τραγουδιού υπήρξαν και πολλές  διαφωνίες  πάνω σε θέματα τεχνικής και πολλές  φορές κατέληξαν και σε  προσωπικές έριδες. Είναι ένα κομμάτι της ζωής και αυτό! Θα ήθελα να επιστήσω εδώ την προσοχή  ότι, η σχολή του Μπέλ  Κάντο δεν είναι εξαιρετική….μάλλον <<μαγική>> μόνο για το κλασσικό οπερετικό  τραγούδι, μα έδειξε να είναι  το ίδιο λειτουργική - με την κατάλληλη βέβαια εκπαίδευση  και καλλιέργεια – στο  ορατόριο, στην δυτική χορωδιακή  εκκλησιαστική μουσική  που συνεχίζει να ευδοκιμεί μέχρι και σήμερα στις Ηνωμένες πολιτείες της Αμερικής, και αργότερα το ίδιο και με το  μιούζικαλ,Επίσης <<δείγμα γραφής> είδαμε  και σε μερικές περιπτώσεις στα σύγχρονα μουσικά ρεύματα.

Μεγάλη πιστεύω είναι η πρόκληση στο σήμερα  σε όλα τα ρεύματα μιας εθνικής παράδοσης όπως είναι το  βυζαντινό ρωμαίικο   αλλά και κάθε εκκλησιαστικό μέλος (στο οποίο η έρευνα η οποία συνεχίζεται σε διάφορα επίπεδα  δείχνει να έδωσε και κομμάτι της γνώσης αλλά και μερίδιο της έμπνευσης  σε αυτό που σήμερα λέμε ιταλική σχολή τραγουδιού του Μπέλ Κάντο) αλλά και στο δημοτικό τραγούδι όπου υπάρχει, επίσης  και στο κάθε λαϊκό τραγούδι. Σήμερα που οι κοινωνίες έχουν ανάγκη από κάτι που λειτουργεί υπέρ της ψυχικής ευρυθμίας, της ανάτασης  από τον σύγχρονο κάματο και από τα πολύβουα άνευ ποιότητος μουσικά και όχι μόνο Χέρτζ, η μουσική με τον καλλιεργημένο εσωτερικά αλλά  και εξωτερικά <<μουσικό  τόνο>>  έχει αρκετά να προσφέρει στον σύγχρονο κουρασμένο άνθρωπο. Καθότι πρέπει να κατανοήσουμε το παρελθόν σε αυτή την τέχνη τουλάχιστον, δηλαδή με άλλα λόγια πώς να ανακαλύψουμε, να βιώσουμε  πως το έκαναν τότε, ταυτόχρονα  πιστεύω ότι πρέπει να προσπαθήσουμε να ανακαλύψουμε και  νέους δρόμους, νέες ιδέες, προσθέτοντας κάτι το νέο κάτι το πιο λειτουργικό εάν είναι βέβαια δυνατόν μέσω της πληθώρας των σημερινών γνώσεων, ώστε η παράδοση να συνεχισθεί, να αναπτυχθεί ,και να διαιωνισθεί στο μέλλον προς  όφελος στον άνθρωπο πρώτα  και μετά στην ωραία τέχνη.