Κλασσικό τραγούδι τέχνη ή άθλημα?

Φρανσέσκο Λαμπέρτη

Στο πέρασμα των τελευταίων πέντε αιώνων , η ανθρωπότητα  γνώρισε τούς μεγαλύτερους τραγουδιστές  ίσως  όλων των εποχών. Είναι όλοι αυτοί που έκαναν γνωστή  ανά τον κόσμο την  <<παλιά>> ιταλική σχολή. Είναι κοινή αίσθηση των περισσοτέρων ανθρώπων ότι το να τραγουδάει κανείς  μάλλον κάποιο  χάρισμα πρέπει να συνυπάρχει για να μπορέσει κάποιος να γίνει αυτό πού λέγεται κλασσικός τραγουδιστής. Μα ακόμα και από την πλευρά των δασκάλων του τραγουδιού, ειδικά την εποχή τού 12ου έως και 15ου αιώνος, υπήρξαν διαφορετικές  απόψεις-προσεγγίσεις  για το πως επιτελείται τελικά αυτή η πολλή  ιδιαίτερη, ξεχωριστή τέχνη. Πολλές  φορές θεωρήθηκε και ως κάτι μάλλον το απόκρυφο, και άλλες ως κάτι το υπέρ φυσικό !

Τον 2ο αιώνα ο Γαληνός μας έδωσε την ανατομία και λειτουργία του λάρυγγα, την εύρεση των κολπωμάτων του λάρυγγα -φάρυγγα, για αυτό και μέχρι σήμερα φέρουν διεθνώς την ονομασία του τα κολπώματα του Γαληνού. Είναι ο χώρος όπου παράγεται ο ήχος  της φωνής. Στην μετέπειτα εποχή  έως τον 15ο αιώνα η θρησκευτική εκκλησιαστική μουσική υπήρξε  η κιβωτός αυτής της τέχνης. Αυτούς τους αιώνες καλλιεργήθηκε και αναπτύχθηκε  η καλλιφωνία  μέσω των ιδιαίτερων και αξεπέραστων εκκλησιαστικών μελών. Στην αρχαία  Ελλάδα οι λεγόμενοι φωνασκοί  που στελέχωναν τα αρχαία  ελληνικά θέατρα είχαν ειδικά προνόμια. Έκαναν ασκητική μα και αθλητική  ζωή, για να είναι σε θέση να απαγγέλλουν  και να τραγουδούν. Πολλές φορές είχαν την αποδοχή όπου είχαν οι  ολυμπιονίκες. Σίγουρα δεν είναι εύκολο να γεμίζεις με ήχο ένα αρχαίο θέατρο. Tο  ίδιο περίπου συνέβη και με τους ιεροψάλτες  ιδιαιτέρως στο Βυζάντιο. Απολάμβαναν  πολλές φορές  τιμές  και ειδικά προνόμια. Το να αντηχήσει ο ήχος και να γεμίσει ένας ναός για παράδειγμα, όπως της Αγίας Σοφίας σίγουρα δεν είναι καθόλου κάτι το εύκολο αλλά και το απλοϊκό. Αυτό που καταλαβαίνει ο απλός νους είναι  ότι σίγουρα πρέπει να απαιτήθηκε αρκετός κόπος και ιδιαίτερη τεχνική για να καρποφορήσει αυτό το αποτέλεσμα.

Τον 15ο αιώνα μετά την πολυφωνία της Ιταλίας, περνώντας  στην λεγόμενη προκλασική εποχή, η εμπειρία και η παρατήρηση  δια μέσω του ακουστικού  βιώματος έφτασε στο ζενίθ. Επίσημος θεμελιωτής υπήρξε ο Ρωμιός  Ιούλιος Κατσίνι. Ακολούθησαν οι μεγαλύτεροι δάσκαλοι των τελευταίων αιώνων.  Όταν τον 18ο αιώνα ο Μανουήλ  Γκαρσία ο 2ος  μελέτησε την παραγωγή του ήχου μέσω της  ταλάντωσης των χορδών, το κλείσιμο της γλωττιδικής σχισμής, την συνεργασία των ανταγωνιστών - συναγωνιστών μυών του λάρυγγα και των χόνδρων αυτών, την διεύρυνση του φάρυγγα,τότε  έδωσε την πρώτη επίσημη θεωρία της φωνής. Σε δύο  πράγματα  ήταν σύμφωνος με τούς προγενέστερους μεγάλους δασκάλους της Ιταλίας, τούς μάστερ όπως τούς αποκαλούσε, αλλά και μετά την διδαχή που πήρε από τον πατέρα του, ο  οποίος υπήρξε ο μεγαλύτερος τενόρος της εποχής και γνώστης της πολύ μεγάλης σχολής του 16ου αιώνος  του Νικόλαου Πόρπορα. Αυτά ήταν και αυτό που και μέχρι σήμερα είναι ο θεμέλιος λίθος στην ιταλική σχολή η αναπνοή, και η ακρόαση των ήχων μέσω του αυτιού. Κατά  τον Γκαρσία η αναπνοή  είναι και το κύριο συστατικό του ήχου. Στην Ιταλική σχολή μιλάμε συνήθως για την λεγόμενη  <<πλευροδιαφραγματική>>  αναπνοή. Στο σήμερα  αυτό πού  μπορούμε να πούμε είναι ότι, αυτή  η αναπνοή που περιλαμβάνει και συντονίζει την καθοδική κίνηση του διαφράγματος, με το γέμισμα και ανάπτυξη των πνευμόνων, το  άνοιγμα των πλευρών, την ενεργοποίηση των κοιλιακών μυών, των μυών της οσφυϊκής  περιοχής.

 Είναι γνωστή η ρήση των παλαιών <<μάστερ >> του τραγουδιού , ότι<<όποιος ξέρει να αναπνέει ξέρει και να τραγουδάει>>. Μέχρι στιγμής δεν υπήρξε μεγάλος τραγουδιστής που να μην καλλιέργησε , να μην εξασκήθηκε, και να μην στηρίχθηκε πάνω σε αυτόν τον μηχανισμό. Σε μεγάλο βαθμό η αναπνοή μπορεί να προσδιορίσει την ποιότητα της δουλειάς του τραγουδιστή, αλλά και την πιθανή απόδοση του. Τώρα μέσω της αναπνοής  μπορούμε να προσεγγίσουμε και να προσδιορίσουμε και την  άλλη πλευρά του τραγουδιού  που αντικειμενικά  αλλά και επι-στημονικά, δηλαδή επί του αισθητού  είναι εμφανής  και αποδείξιμη. Αυτή είναι η πλευρά της άσκησης κλασσικό τραγούδι δεν είναι απλά μουσικό μέλος, αρμονία,φωνή, έκφραση, παρουσία. Είναι σαφέστατα και άσκηση. Είναι άσκηση και μάλιστα κοπιώδης γιατί μιλάμε ξεκάθαρα - για όσους γνωρίζουν τουλάχιστον - για άσκηση η οποία ενεργοποιεί  τον λεγόμενο αναερόβιο μεταβολισμό  και όχι απλά όπως θα νόμιζε κανείς τον γνωστό αερόβιο μεταβολισμό. Και όταν μιλάμε για αναερόβιο μεταβολισμό λόγω του ότι η διαχείριση της αναπνοής απαιτεί μεγάλο ενεργειακό κόστος από την ομάδα των μυών που την διαχειρίζονται, και  ειδικά όταν τραγουδάμε σε μεγάλο χώρο για ώρα αυτό αρκεί. Όσοι έχουν την εμπειρία γνωρίζουν πολύ καλά τι σημαίνει στην πράξη αυτό ειδικά όταν πρέπει ο ήχος τους να γεμίσει τον χώρο αυτό. Μιλάμε για την απόλυτη συμπίεση της αναπνοής. Βέβαια εκεί πρέπει να συνυπολογίσουμε  και μια άλλη παράμετρο, την παράμετρο της ακουστικής. Η αναπνοή λοιπόν, είναι αυτό που μπορεί να προσδιορίσει την άλλη πλευρά του τραγουδιού, δηλ που υο κλασσικό τραγούδι εκτός   από τέχνη, μετά βεβαιότητας  λόγω της μυικής εξάσκησης, ενδυνάμωσης, και αντοχής  είναι  και  εν -τάσσεται στον χώρο της άσκησης.

Η λέξη διάφραγμα στην αρχαία ετυμολογία σημαίνει το φράγμα του θεού Δία. Υπήρξε ένας  κωδικοποιημένος προσδιορισμός  βαθιάς ερμηνείας και υψίστης σημασίας. Στην αρχαία ελληνική ετυμολογική ιατρική ορολογία δηλώνει ότι διαφράττει, χωρίζει την τροφή προς τα άνω όργανα δηλαδή χωρίζει τη θωρακική κοιλότητα (καρδιά, πνεύμονες, και πλευρά) από την κοιλιακή κοιλότητα και διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στην αναπνοή. Τώρα  πως γίνεται αυτό. Όταν το διάφραγμα κατεβαίνει, σπρώχνει φυσιολογικά τα περιεχόμενα της κοιλιάς προς τα κάτω. Τότε  ο όγκος της θωρακικής κοιλότητας διευρύνεται και έτσι έχουμε την ένδειξη ότι αυξάνεται και ο αέρας στους πνεύμονες.

 «Διάφραγμα» ἀπεκλήθηκε διότι διαφράττει, χωρίζει τόν θώρακα ἀπό τήν κοιλία, «ἔστι τις μῦς μέγας στρογγύλος, ὅν ὀνομάζουσιν μέν ἐν δίκῃ διάφραγμα, διαφράττοντα τῶν τῆς τροφῆς ἀγγείων τά τοῦ πνεύματος.ὄργανα»

 Έτσι λοιπόν το διάφραγμα χωρίζει τη θωρακική κοιλότητα (καρδιά, πνεύμονες και πλευρά) από την κοιλιακή κοιλότητα και διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στην αναπνοή. Τώρα πως γίνεται αυτό. Όταν εισπνέουμε και το διάφραγμα  κατεβαίνει  σπρώχνει τα περιεχόμενα της κοιλιάς προς τα κάτω, και τότε ο  όγκος της θωρακικής κοιλότητας μεγαλώνει και αυξάνεται ο αέρας στους πνεύμονες. Σήμερα μέσω της σύγχρονης έρευνας γνωρίζουμε ότι το διάφραγμα  είναι  και ο μεγαλύτερος μυς του σώματος. Ως μυς λοιπόν μας δείχνει, μας προσδιορίζει κάτι το πολύ βασικό και στοιχειώδες δηλαδή ότι  το κλασσικό  τραγούδι δεν απλά μια τέχνη αλλά μάλλον είναι και... άθλημα. Αυτή είναι ίσως η πληροφορία που μπορεί να μας ανοίξει αρκετά πιστεύω τον τραγουδιστικό-σωματικό μας ορίζοντα. Χωρίς αυτήν την προσέγγιση  είναι πολύ δύσκολο εκ πρώτης όψεως ο μέσος τραγουδιστής να αντιληφθεί περί τίνος πρόκειται, και έπειτα να κινητοποιηθεί προς την σωστή κατεύθυνση για να μπορέσει το υποστηρίξει.  Τώρα ως μυς που είναι το διάφραγμα, ενεργοποιείται μέσω τροφής και οξυγόνου. Εδώ πρέπει να επισημάνουμε μια άλλη πληροφορία που αναδύεται, και που ίσως σήμερα είναι από άγνωστη  έως και πολύ παρεξηγημένη στον χώρο του κλασσικού τραγουδιού Ότι δηλαδή εάν είναι και άσκηση, κάθε άσκηση συνοδεύεται, υποστηρίζεται με την σειρά της από την διατροφή και συγκεκριμένα κινητοποιεί φοβερούς ορμονικούς μηχανισμούς. Όποιος θέλει να έχει την καλύτερη δυνατή πρόσβαση στον ορμονικούς μηχανισμούς του οργανισμού του, πρέπει τώρα να κατανοήσει ότι δεν υπάρχει άλλος τρόπος πρόσβασης στον ορμονικό μηχανισμό του οργανισμού του εκτός από μία  πολύ καλή και εξειδικευμένη διατροφή.Αυτό είναι κάτι που πρέπει πολύ σοβαρά να το λάβει υπ όψιν του. Ως κατάληξη το άκουσμα της λέξεως διάφραγμα αλλά και η λειτουργία του είναι, ή θα πρέπει να είναι γνωστό στους  τραγουδιστές. Γνωρίζουμε λοιπόν ότι  κύριο παραγωγικό όργανο της φωνής είναι ο λάρυγγας, και κύριο συστατικό του ήχου η αναπνοή, κύριος αναπνευστικός μυς το διάφραγμα, και μάλιστα όχι ένας  απλός μυς, αλλά και ο μεγαλύτερος μυς του ανθρωπίνου σώματος. 

Εδώ λοιπόν διαφαίνεται ξεκάθαρα  ότι πλέον μιλάμε μόνο για τέχνη αλλά και για άσκηση. Για να είμαστε ακριβείς υπάρχει και άλλη μία παράμετρος - πληροφορία, που επίσης μπορεί να μας δώσει την ίδια θεώρηση. Είναι όλο το μυικό σύστημα του λάρυγγα. Μιλάμε δηλαδή για όλους τους μύες που στηρίζουν και κινούν τον λάρυγγα. Όπου λοιπόν μιλάμε για άσκηση πρέπει να συνυπολογίσουμε ότι, κάθε άσκηση από την στιγμή που εκτελείται αλλά και τελειώνει απαιτεί κάποιες προϋποθέσεις ή στάδια. Αυτές οι προϋποθέσεις είναι  η αντοχή, η ενδυνάμωση, και μυϊκή ανάπτυξη. Όταν υπάρξουν αυτές οι προϋποθέσεις, τότε και μόνον τότε θα μπορέσει να λειτουργήσει  ο λεγόμενος  νευρομυϊκός συντονισμός, αυτό που είναι ευρέως γνωστό στο τραγούδι  ως διαχείριση της  αναπνοής. Τότε και  μόνον τότε μπορούμε να μιλάμε  για  το κλείσιμο της γλωττιδικής σχισμής  δηλ. την  θεωρία  του  Μεγάλου Γκαρσία, αλλά  και την βιωματική εμπειρία όλων των προηγουμένων δασκάλων, τραγουδιστών, που βίωσαν με την προσωπική τους εμπειρία σε βάθος  την ιταλική σχολή τραγουδιού.

Στην άλλη μεγάλη και τελευταία ιταλική σχολή, την σχολή Λαμπέρτη,  η αναπνοή κατείχε  δογματική θέση. Ο Φρανσέσκο  Λαμπέρτη από ότι γνωρίζουμε μέσω των προσωπικών του συγγραμάτων, αλλά και από την προφορική πληροφορία των προσωπικών του μαθητών ότι ήταν και απόλυτος πάνω σε αυτό το θέμα. Διατυμπάνιζε μάλιστα, ότι εάν γινόσουν μαθητής του έπρεπε τα πρώτα ένα-δύο χρόνια να πεθάνεις  αναπνευστικά. Εννοούσε  βέβαια να ξεχάσεις την προηγούμενη αναπνευστική σου συνήθεια. Από άλλης απόψεως τώρα ο Γαϊτάνος  Νάβα, ένας εκ των κορυφαίων δασκάλων,με ειδικότητα και φήμη στην εκπαίδευση των βαρυτόνων  υποστηρίζει σοφά ότι χωρίς μιας σωστή διατροφή  και μάλλον καλό στομάχι, δεν μπορεί να υπάρξει κλασσικό τραγούδι, κάτι που υπήρξε και κοινή θέση του Γκαρσία. Μελετώντας την βιογραφία  τού  Ενρίκο Καρούζο παρατηρούμε ότι το διάστημ απου ήταν στην Αμερική στο απόγειο της καριέρας του, είχε προσλάβει μάγειρα, ώστε να του μαγειρεύει κατάλληλα φαγητά, που να ευνοούν το τραγούδι του. Μάλιστα παρατηρούμε ότι είχε φύγει από την γνωστή παραδοσιακή ιταλική κουζίνα. Θεωρώ ότι κάτι πολύ σημαντικό και σκόπιμο εδώ είναι να αναφέρουμε και την γνώμη του Τζέρομ Χάινζ, που υπήρξε ίσως και ο μεγαλύτερος μπάσος της Αμερικής, σπουδαίος τραγουδιστής, γνώστης της ιταλικής σχολής τραγουδιού, καλλιτέχνης  με μεγάλο τραγουδιστικό προβληματισμό και βάθος πάνω στο θέμα του τραγουδιού, μετέπειτα έμπειρος δάσκαλος του τραγουδιού. Ο Τζέρομ Χάινζ υποστήριζε έντονα ότι το κλασσικό τραγούδι  είναι μια κατάσταση που αποτελεί πέρα από καλή αναπνοή, επίσης  πολύ καλή μυϊκή ενδυνάμωση. Κλείνοντας  να αναφέρουμε και την γνώμη της κορυφαίας  Bαγκνέριας  σοπράνο  Κίρστεν Φλάγκσταντ, την τραγουδίστρια που θεωρείται ίσως η τελευταία μεγάλη στην κατηγορία αυτή, με την απαράμιλλη τεχνική  και τα μοναδικά <<μαγικά>> φωνητικά χρώματα που όταν ρωτήθηκε για την τέχνη του τραγουδιού απάντησε. Οι νέοι τραγουδιστές καλά θα κάνουν να αφήσουν κατά μέρους τον Βάγκνερ, γιατί  είναι σαν να επιχειρεί κανείς να κάνει αγύμναστος  πρωτάθλημα άρσης  βαρών.

Κλασσικό τραγούδι, παλιά ιταλική σχολή τραγουδιού. Παρελθόν, παρόν, μέλλον.

Μάνουελ Γκαρσία 1ος

Μεγάλο ενδιαφέρον αναμφισβήτητα παρουσιάζει - και  όχι μόνο- η ποιότητα  η αισθητική  και η απόδοση  των μεγάλων κλασσικών τραγουδιστών των  τελευταίων   δύο τουλάχιστον αιώνων, όπως αποτυπώνεται στην δισκογραφία του 19ου και 20ου αιώνα, που έχει καταγράψει μοναδικές  εκτελέσεις, ερμηνείες αξεπέραστου κάλους, και προπαντός υψηλού κύρους. Κάπου εκεί στις αρχές του 20ου αιώνα τελειώνει και γκάμα των πολύ  μεγάλων τραγουδιστών της λεγόμενης μεγάλης σχολής. Είναι και το τέλος της ανά τον κόσμο μεγάλης ιταλικής   τραγουδιστικής σχολής του Μπελ Κάντο, που στα ιταλικά σημαίνει καλό τραγούδι. Υπήρξαν αρκετοί  τραγουδιστές δάσκαλοι, μαέστροι  αλλά  και  μουσικόφιλοι, πού μυήθηκαν μέσα σε αυτό το περιβάλλον.

 Βίωσαν την καθαρότητα του ήχου μέσω της ακρόασης. Έτσι ονομάζεται η  λεπτομερής ανάλυση των χρωμάτων και των συχνοτήτων  του ήχου, που στην παλιά  σχολή ήταν και η βασική προϋπόθεσή  όλων και απαιτούσε αρκετό χρόνο από τον ενδιαφερόμενο. Στα πρώτα χρόνια έχουμε παραδείγματα  μαθητών και μετέπειτα κορυφαίων ανά τους αιώνες τραγουδιστών όπου  η μαθητεία ήχου-φωνής  τους κόστισε  έξι χρόνια μύησης στον ήχο της σχολής. Το τραγούδι τους, ο ήχος τους,  έπρεπε να έχει τέτοια στοιχεία που απλός άνθρωπος –τραγουδιστής  είναι δύσκολο να επιτύχει. Γι αυτό και ονομάσθηκε το τραγούδι τους<<θεϊκό>>. Ο υποψήφιος τραγουδιστής  ακροόταν  με μεγάλη προσοχή τον δάσκαλο προσπαθώντας  να μιμηθεί  κατά προσέγγιση τον ήχο του δασκάλου, γι αυτό και έχει υποστηριχθεί ότι το τραγούδι στην ιταλική σχολή  του Μπελ Κάντο ήταν κάτι καθαρά βιωματικό, εμπειρικό. Μέσω αυτής της  εμπειρίας μεταφέρθηκε στις επόμενες γενεές αυτή η πολύ υψηλή τέχνη  μέχρι και των ημερών μας. Τους δύο τελευταίους αιώνες μέσω δισκογραφίας   όλοι  οι  άνθρωποι είχαν την τύχη να ακούσουν τραγουδιστές διάσημους  όπως  Αντελίνα Πάτι, Μαρία Μάλιμπραν, Πωλ  Πλανκόν, Τζένη Λίντ, Παολίνα Βιαρντώ, Ματία Μπατιστίνι, Λουίζα Τετρατσίνι, Ενρίκο Καρούζο,Ρόζα Πονσιέλ, Νέλη Μέλμπα, Μαριέλλα Σεμπριχ, Αγλαία Οργκένι, Ερνεστίν  Σούμανχαικ, Τσάρλς  Σάντλευ. Στην τελευταία  γενιά επίσης περιλαμβάνονται, Αουρελάνο Πέρτιλε, Τίτο  Σκίπα, Πασκουέλ Αμάτο, Τίτα Ρούφο, Λαόυρι Βόλπι,Μάγδα Ολιβέρο, Ρικάρντο Στρατσιάρι, Φράνκο Κορέλλι, Πιέρο Καπουτσίλι, Ρενάτο Φρανσεσκόνι, Σαλβατόρε Φιτζικέλα, Μαρία Πελεγκρίνι, και πολλοί  άλλοι γνωστοί  και άγνωστοι στο ευρύ κοινό.οι οποίοι διέπρεψαν,  μόχθησαν για την τέχνη, αγάπησαν αυτήν την τέχνη. Για την ακρίβεια κομμάτι αυτής  της τέχνης μεταφέρθηκε στις επόμενες γενεές. Η παράδοση αυτή κάπου  διακόπηκε, κάπου  αλλοιώθηκε, κάπου υποτιμήθηκε, διαστρεβλώθηκε, κάπου χάθηκε. Όλοι οι τραγουδιστές  μαθαίνανε πειθαρχία, και μετά  την σωστή στάση του σώματος, την τέχνη και την διαχείριση της αναπνοής, το σωστό κλείσιμο των φωνητικών χορδών, το σωστό άνοιγμα του στόματος  τη σωστή θέση της γλώσσας. Βασικός στόχος ήταν η εξομάλυνση - μεταφορά του  ήχου σε όλη την έκταση της φωνής, δηλ. στην χαμηλή, μεσαία και υψηλή περιοχή. Ακολουθούσαν οι στηριγμένε νότες, ανοικτά - κλειστά φωνήεντα, στακάτο, διαστήματα, πορταμέντο, κλίμακες, αρπέζ, ποικίλματα, κιάρο σκούρο, μέτσα  βότσε.

Τον 18ο αιώνα η ιταλική σχολή τραγουδιού  μεταφέρθηκε σε πολλές πλέον χώρες και ηπείρους. Γαλλία Αγγλία, Γερμανία, Πολωνία, Σουηδία, Ρωσία, Αμερική, Αυστραλία, Καναδάς, ήταν από τις πρώτες χώρες που αποδέχτηκαν  και καλλιέργησαν αυτήν την μεγάλη τέχνη. Προσδόθηκαν και ονόματα νέα  όπως ιταλο-αγγλική σχολή, ιταλο-γερμανική σχολή, ιταλο-σουηδική σχολή,Ιταλο-Καναδική κλπ. Μεγάλοι  τραγουδιστές διέπρεψαν από αυτές τις  χώρες όπως Τσάρλς Σάντλευ, Τερέζα Τίτζενς, Τζούλιους Στόκχαουζεν, Κριστίν Νίλσον, Ναταλία Ιρέτσκαια, Ελισσάβετ Λαβρέσκαυια, Φεοντόρ Σαλιάπιν, Λίλλυ Λέμαν, Φρίτζ  Γούντερλιχ, Νέλλυ Μέλμπα, Λίλιαν Νόρντικα,Εμμα  Ειμς,Εμμα Κάλβε, Λάουριτζ Μελκιόρ ,Ζίνκα Μιλανόβ, Βικτόρια  Ζεάννι, Κέρτ Μπάουμ, Ρίτσαρντ Τάκερ, Ελενα Νικολαίδη, Μαρία Κάλλας,Ελενα Σουλιώτη, Τατιάννα Τροαιανού, Εντουαρτ Τζόνσον, Τζέρομ Χάινζ, Ρόμπερτ Μέρυλλ, Χιόρντις Σύμπερκγ, Γιούσι Μπιόρλινγκ, Κίρστεν Φλάνγκσταντ, Νικολάι  Γκέντα, Μπόρις Κρίστοφ και πολλοί  άλλοι.

Το πόσο υψηλά είχε φτάσει αυτή η τέχνη, καταγράφεται από το εξής περιστατικό. Όταν ένας εκ των κορυφαίων δασκάλων όλων των εποχών, ο Μάνουελ Γκαρσία ο 2ος, άκουσε σε προσωπική  ακρόαση στο σπίτι του, την κορυφαία σοπράνο Νέλυ Μέλμπα, η οποία υπήρξε μαθήτρια μίας εκ των καλύτερων μαθητριών του, την μετέπειτα μεγάλη  δασκάλα του  Μπελ κάντο Ματθίλδη  Μαρκέσι, έσκυψε με το κεφάλι στα χέρια του και έκανες αρκετές ώρες μέχρι να ξαναμιλήσει μετά από την <<μαγική>> απόδοση της άριας που άκουσε. Η ακρόαση διακόπηκε, με αποτέλεσμα η Μέλμπα να φύγει απαρηγόρητη, γιατί ο μεγάλος δάσκαλος δεν ξαναμίλησε για εκείνο το απόγευμα. Τι άραγε άκουσε? Σήμερα είναι αρκετά διαφορετικά τα πράγματα και λόγοι για αυτό βέβαια είναι πάρα πολλοί. Σε αυτό λοιπόν το σημείο κρίνεται μάλλον  επιτακτικό να επιστρέψει το τραγούδι στην πρότερη του κατάσταση. Η  Ιταλίδα σοπράνο Αντονιέτα  Στέλλα ,μια εκ των εν ζωή  μεγαλυτέρων σοπράνο των τελευταίων 60 ετών, δηλώνει κατηγορηματικά ότι, το τραγούδι πλέον τείνει να γίνει μουσειακό  είδος.  Επίσης η πολύ μεγάλη σοπράνο Τζόαν  Σάδερλαντ, δήλωνε απογοητευμένη από τις ακροάσεις όπου συμμετείχε. Το ίδιο έχει δηλώσει και ο πολύ  μεγάλος τενόρος  του περασμένου αιώνα, ο οποίος είναι εν ζωή και είναι ο Νικολάι  Γκέντα. Είναι ο τενόρος με την μεγαλύτερη δισκογραφία έως σήμερα. Βλέπει ωραίες φωνές χωρίς τεχνική υποστήριξη, χωρίς καλλιέργεια, και αυτό του προκαλεί απογοήτευση. Ο Λουτσιάνο Παβαρότι είχε πει χαρακτηριστικά για τον Γκέντα, ποιος από εμάς τολμάει να πατάει το άνω σι σαν τον Γκέντα?

Για το σήμερα τώρα έχουμε  χρέος αλλά και ...κέρδος να εμβαθύνουμε με σεβασμό και ανοικτό πνεύμα στην όλη αυτήν  παράδοση  αλλά και την εμπειρία του παρελθόντος, αξιοποιώντας όλον αυτόν τον πολύτιμο <<θησαυρό γνώσης >>που μπορεί να μας προσφέρει αν μη τι άλλο βάση και λιγότερο τραγουδιστικό στρες ή αλλιώς  τραγουδιστικό φόβο  στο σήμερα. Το ίδιο ισχύει βέβαια πρέπει να ισχύει  και για το σήμερα. Οι  έμπειροι τραγουδιστές κάτι γνωρίζουν στην πλειοψηφία τους από αυτήν την λέξη (φόβος, στρές).  Από  ιστορικής  κοινωνιολογικής απόψεως  ένα είναι σίγουρο όποιος αποκόπηκε από το υγιές τουλάχιστον παρελθόν του, είτε ως πρόσωπο  είτα ως λαός, το μέλλον του φάνηκε δυσοίωνο…αν όχι προβληματικό, για να αποφύγουμε την λέξη εφιαλτικό! Προσωπικά πιστεύω πως πρέπει να είμαστε ανοιχτοί και ιδιαίτερα προσεκτικοί στην οποιαδήποτε γνώση –πρόκληση του παρελθόντος μα και του παρόντος  αλλά και του μέλλοντος. Να στεκόμαστε με σεβασμό  και αγάπη απέναντι στην διαφορετικότητα  και να μάθουμε να λειτουργούμε με ανοικτό το πνεύμα και τις αισθήσεις. Στην ιταλική σχολή τραγουδιού υπήρξαν και πολλές  διαφωνίες  πάνω σε θέματα τεχνικής και πολλές  φορές κατέληξαν και σε  προσωπικές έριδες. Είναι ένα κομμάτι της ζωής και αυτό! Θα ήθελα να επιστήσω εδώ την προσοχή  ότι, η σχολή του Μπέλ  Κάντο δεν είναι εξαιρετική….μάλλον <<μαγική>> μόνο για το κλασσικό οπερετικό  τραγούδι, μα έδειξε να είναι  το ίδιο λειτουργική - με την κατάλληλη βέβαια εκπαίδευση  και καλλιέργεια – στο  ορατόριο, στην δυτική χορωδιακή  εκκλησιαστική μουσική  που συνεχίζει να ευδοκιμεί μέχρι και σήμερα στις Ηνωμένες πολιτείες της Αμερικής, και αργότερα το ίδιο και με το  μιούζικαλ,Επίσης <<δείγμα γραφής> είδαμε  και σε μερικές περιπτώσεις στα σύγχρονα μουσικά ρεύματα.

Μεγάλη πιστεύω είναι η πρόκληση στο σήμερα  σε όλα τα ρεύματα μιας εθνικής παράδοσης όπως είναι το  βυζαντινό ρωμαίικο   αλλά και κάθε εκκλησιαστικό μέλος (στο οποίο η έρευνα η οποία συνεχίζεται σε διάφορα επίπεδα  δείχνει να έδωσε και κομμάτι της γνώσης αλλά και μερίδιο της έμπνευσης  σε αυτό που σήμερα λέμε ιταλική σχολή τραγουδιού του Μπέλ Κάντο) αλλά και στο δημοτικό τραγούδι όπου υπάρχει, επίσης  και στο κάθε λαϊκό τραγούδι. Σήμερα που οι κοινωνίες έχουν ανάγκη από κάτι που λειτουργεί υπέρ της ψυχικής ευρυθμίας, της ανάτασης  από τον σύγχρονο κάματο και από τα πολύβουα άνευ ποιότητος μουσικά και όχι μόνο Χέρτζ, η μουσική με τον καλλιεργημένο εσωτερικά αλλά  και εξωτερικά <<μουσικό  τόνο>>  έχει αρκετά να προσφέρει στον σύγχρονο κουρασμένο άνθρωπο. Καθότι πρέπει να κατανοήσουμε το παρελθόν σε αυτή την τέχνη τουλάχιστον, δηλαδή με άλλα λόγια πώς να ανακαλύψουμε, να βιώσουμε  πως το έκαναν τότε, ταυτόχρονα  πιστεύω ότι πρέπει να προσπαθήσουμε να ανακαλύψουμε και  νέους δρόμους, νέες ιδέες, προσθέτοντας κάτι το νέο κάτι το πιο λειτουργικό εάν είναι βέβαια δυνατόν μέσω της πληθώρας των σημερινών γνώσεων, ώστε η παράδοση να συνεχισθεί, να αναπτυχθεί ,και να διαιωνισθεί στο μέλλον προς  όφελος στον άνθρωπο πρώτα  και μετά στην ωραία τέχνη.