Η Στήριξη της φωνής No1.

Ίσως να μην υπάρχει πιο ενδιαφέρον, πιο δυσνόητο, πιο δύσκολα εξηγήσιμο, αλλά και πιο δύσκολα εφαρμόσιμο κεφάλαιο στην φωνητική παιδαγωγική  από την στήριξη της φωνής. Και αυτό για δύο λόγους. Πρώτον γιατί η φωνή είναι το μόνο από τα μουσικά όργανα που δεν είναι οπτικά προσβάσιμο. Δεν είναι ψηλαφήσιμο, δεν είναι όμοιο με ίδιες διαστάσεις, και με το ίδιο ποιοτικό υλικό από κατασκευής σε κανέναν άνθρωπο. Στο πιάνο για παράδειγμα τα πλήκτρα είναι αντικειμενικά ορατά  και η πρόσβαση σε αυτά είναι πάντοτε η ίδια. Επίσης  σε βραχυπρόθεσμο ορίζοντα επηρεάζεται  πολύ λιγότερο από καιρικές –κλιματικές συνθήκες από ότι η φωνή στον κάθε άνθρωπο  αλλά  το ίδιο συμβαίνει και στα περισσότερα πνευστά όργανα. Λίγο αλλάζει η εικόνα στα έγχορδα. Αλλά ακόμα και στο βιολί ή την κιθάρα τα τονικά διαστήματα είναι ορατά και προσβάσιμα πάντοτε στην ίδια θέση. Βρίσκονται ορατά τουλάχιστον εκεί.

Ο δεύτερος  λόγος είναι ότι η φωνή είναι όργανο διττό. Δηλαδή  περιλαμβάνει την χρήση  χορδών  αλλά και αέρα και όχι μόνο αυτό αλλά, ένα  πνευστό όργανο  έχει τις νότες τοποθετημένες σταθερά και στις περισσότερες περιπτώσεις ορατές, ενώ  οι χορδές και τα τονικά διαστήματα στην φωνή δεν είναι ορατά, και δεν έχουν σταθερές μεταβλητές. Το καλούπι του οργάνου είναι πάντα κάτι το σταθερό. Δεν συμβαίνει όμως το ίδιο και με την ανθρώπινη  φωνή. Τώρα το γιατί συμβαίνει αυτό μπορεί εύκολα να το καταγράψει ορατά αλλά και μέσω ειδικής τεχνολογίας ο κάθε άνθρωπος. Λίγο να αλλάξει η κλίση του κεφαλιού και να επηρεασθεί ακαριαία η σιαγώνα, αλλάζει αισθητά έως και δραματικά σε κάποιες  περιπτώσεις  ο ήχος της φωνής. Λίγο να αλλάξει  η ευθύτητα του σώματος πάλι συμβαίνουν πολύ μεγάλες αλλαγές επί του ήχου.

Στην παλιά ιταλική σχολή τραγουδιού  του Μπελ  Κάντο  η οποία κράτησε μέχρι και τα τέλη του 19ου αιώνος, όλα αυτά δεν υπήρξαν  ούτε άγνωστα, αλλά ούτε και απαρατήρητα. Οι τότε μεγάλοι μάστερ της φωνής δηλ. οι μάστορες η οι <<μαΐστορες>> που θα λέγαμε σήμερα, αφιέρωσαν όλην τους την ζωή σε αυτές τις παρατηρήσεις. Ο (Ε)Μάνουελ Γκαρσία που υπήρξε από τους τελευταίους και μεγαλύτερους  δασκάλους του Μπελ Κάντο, και για πολλούς, ίσως δικαιολογημένα θεωρήθηκε ο μεγαλύτερος δάσκαλος αν όχι όλων των εποχών, τουλάχιστον των τελευταίων πέντε αιώνων προσπάθησε μέσω της  οπτικής – σωματικής παρατήρησης αλλά και της ακουστικής αίσθησης να αναλύσει και να προσεγγίσει τα πιο πολλά από τα θέματα που υπάρχουν μέχρι σήμερα σε αυτό που διεθνώς ονομάζεται ιταλική σχολή τραγουδιού  Μπελ Κάντο. Πάνω σε αυτήν την πολύ  μεγάλη διαδρομή αναζήτησης που κράτησε 75 ολόκληρα χρόνια σε ότι έχει σχέση με την φωνή,ανέπτυξε και το σημερινό λαρυγγοσκόπιο. Μελέτησε επί χρόνια και ειδικεύτηκε για πρώτη φορά  στην ταλάντωση των χορδών και τους συσχετισμούς που αναπτύσσονται  με όλα τα ανατομικά και μυϊκά κομμάτια του λάρυγγα και εν γένει της στοματοφαρυγγικής κοιλότητας. Είδε πλέον αλλά και άκουσε ταυτόχρονα όλες τις μεταβολές του ήχου κάτω από διαφορετικές γωνίες και συνθήκες, και έδωσε για πρώτη φορά το αντικειμενικό (επιστημονικό)  θεωρητικό αλλά και  τεχνικό υπόβαθρο της ιταλικής σχολής τραγουδιού. Επίσης μελέτησε και την σχέση της αναπνοής σε σχέση με τον χορδές και τον ήχο γενικότερα και επισήμανε την σημασία της σε σχέση με τις φωνητικές χορδές, αλλά και την πρώτιστη σημασία της με το όλο όργανο της φωνής. Υπήρξε υπέρμαχος της αναπνευστικής λειτουργίας σε σχέση με το σώμα, δηλαδή αυτό που ονομάζουμε μέχρι και σήμερα στήριξη της φωνής. Πολύ ενδιαφέροντα πράγματα  επισήμανε  και εδώ.

 Ενώ λοιπόν μελέτησε όλον αυτόν τον <<τοπικό>>  μηχανισμό της φωνής, και στον 18ο αιώνα είχαμε αυτήν την επίσημη παγκοσμίως παρουσίαση για τον τρόπο που δουλεύει η ανθρώπινη φωνή, παρ όλα αυτά δεν ασχολήθηκε επιστημονικά τουλάχιστον για παράδειγμα  με το θέμα της ακοής που πολύς λόγος έγινε στον 20ο αιώνα. Δεν πρέπει εδώ να παρακάμψουμε βέβαια ότι η ακοή στην διδασκαλία του είχε πρωτεύοντα ρόλο όπως και η αναπνοή, αλλά και την πάγια θέση του  όπως και όλων των προγενεστέρων <<μάστερ>> ότι τραγουδιστής χωρίς ολοκληρωμένη ακοή δεν μπορεί να υπάρξει. Παρ όλα αυτά μέχρι και σήμερα παραμένει γνωστός - άγνωστος ο συνολικός  μηχανισμός της στήριξης της  φωνής, ο<< κορμός >> θα λέγαμε στον οποίο υπάγεται τελικά  η φωνή που δεν είναι τίποτε άλλο από όλο το υπόλοιπο  σώμα, και για να γίνουμε πιο ακριβείς  είναι ο κορμός και πιο συγκεκριμένα η  σπονδυλική στήλη του ανθρώπου  που τελικά σε αυτήν στηρίζεται και υπακούει  και επηρεάζεται  η λειτουργία εν γένει της ανθρώπινης φωνής τουλάχιστον όσο αφορά το κλασσικό τραγούδι, το καλό τραγούδι. (Βλέπε προηγούμενο άρθρο αναπνοή, ίσια  στάση και στήριξη της φωνής). Είναι σκόπιμο εδώ να παρατηρήσουμε και να αναφέρουμε ότι είναι αρκετά  άλλα όργανα του ανθρώπινου σώματος όπου σχετίζονται, στηρίζονται  αλλά  και επηρεάζονται   από την σπονδυλική στήλη και πι συγκεκριμένα την ορθή διάταξη αυτής.

Προσωπικά βιώνοντας και ερευνώντας όλο αυτό το κομμάτι, πιστεύω ότι ο 21ος αιώνας θα μπορούσε να είναι ο αιώνας της αποκάλυψης της στήριξης της φωνής. Δηλαδή τι ρόλο παίζει ο κορμός του ανθρώπου, τα οστά οι σπόνδυλοι, σε σχέση με τους  μύες, τα νεύρα, πως συμμετέχει, πού συμμετέχει, ( εάν συμμετέχει) και πως ελέγχει και εναρμονίζει τον φωνητικό μηχανισμό με τα οστά και τον αέρα. Οι θεωρίες που υπάρχουν μέχρι σήμερα είναι αρκετές. Παρ όλα αυτά βιώνουμε  τα τελευταία χρόνια μια τέτοια τάση προς αυτήν την κατεύθυνση. Προσωπική μου γνώμη πάντα, είναι  ότι οι θεωρίες του 20ου αιώνα πάσχουν σε λειτουργικότητα, σε μονιμότητα, σε σταθερότητα, αλλά πάνω από όλα σε αντικειμενικότητα. Επίσης παρουσιάζουν πολλές φορές ασάφεια, και άλλες φορές πολυπλοκότητα. Επίσης το πρόβλημα με την στήριξη κρατάει χρόνια. Ο λόγος είναι ότι όπως προσεγγίζεται, όπως  διδάσκεται, αλλά και όπως  παρουσιάζεται στην φωνητική παιδαγωγική από παλιά έως και σήμερα δεν είναι, αλλά και δεν υπήρξε ποτέ αντικειμενική. Παρουσιάσθηκε άλλες φορές με γενικό και αόριστο τρόπο, άλλες φορές με συγκεκριμένη τοπική και τροπική εφαρμογή, και άλλες φορές κάτω από το πρίσμα της αόριστης φύσης-φυσικότητας της όλης προσέγγισης  της φωνής, του ήχου, του αέρα. Και εάν διδάχθηκε και τότε αλλά και σήμερα με σωστό αναπνευστικό προσδιορισμό, ποτέ δεν αναλύθηκε, και δεν δόθηκε η πραγματική πρόσβαση σε αυτόν τον τόσο σημαντικό και ιδιαίτερο μηχανισμό. Να τονίσουμε επίσης ότι, η διαφοροποίηση που υπήρξε είναι ένα καθαρά ανθρώπινο κομμάτι, είναι απολύτως κατανοητό, γιατί εδώ τελικά μπαίνει ο παράγων ιδιοσυγκρασία, πέρα από την διαφορετική παρατήρηση, αλλά και την διαφορετική θεώρηση του όλου αυτού θέματος. Είναι πολύ δύσκολο χωρίς σταθερούς νόμους να μην βγει στην επιφάνεια αυτός ο παράγων και να μην οδηγήσει τον υποψήφιο τραγουδιστή τουλάχιστον σε προβληματισμό, αν όχι σε πρόβλημα. Σήμερα ξυπνάς και έχεις ένα σώμα εύκαμπτο και στέκεται σχετικά καλά για να μην πούμε <<ίσια>>. Αύριο όμως δεν ισχύει το ίδιο. Το νευρικό σύστημα ψάχνει για να βρει την θέση του, και πολλές φορές ορθά μεν βρίσκει την αναγκαστική όμως <<σωστή-λάθος>> θέση του.

Ένα σύστημα, μια μέθοδος, μία τεχνική πρέπει να είναι πάντοτε ευπροσάρμοστα, πρακτικά, λειτουργικά, μα πάνω από όλα αντικειμενικά. Αντικειμενικό είναι κάτι  όταν διέπεται από τους ίδιους και σταθερούς νόμους. Όταν το σώμα μας και η ορθή κατεύθυνση της σπονδυλική στήλης μας δεν  υπακούει, δεν ελέγχεται από τους σταθερούς συγκεκριμένους νόμους ή μηχανισμούς, δεν μπορεί να έχει σταθερή αποθήκευση και διαχείριση  του αέρα στους αναπνευστικούς χώρους – αποθήκες του, τότε τίποτα δεν δουλεύει σταθερά, λειτουργικά, ενεργητικά, και αβίαστα.Οπότε μιλάμε για απουσία αντικειμενικού ερείσματος.  Να τονίσουμε εδώ και να παρατηρήσουμε  ότι, στην φύση, όλοι οι νόμοι που διέπουν την κτίση υπακούν σε αναλλοίωτους, νόμους. Εάν το σώμα μας είναι ένα μικρό κομμάτι της όλης κτήσεως, δηλαδή του σύμπαντος, πρέπει λογικά να διέπεται από την ίδια αυτήν λειτουργία. Παρατηρούμε στο κομμάτι της στήριξης λοιπόν ένα είδος χάους (για την αντιληπτική μας ικανότητα πάντοτε) αλλά ταυτόχρονα και ένα είδος τάξης των πραγμάτων.

 Μένει να δούμε ποια τελικά θα μπορούσε να είναι αυτή η σταθερή. Η σταθερή που διαθέτει βέβαια και όλες τις δυνατόν μεταβαλλόμενες αξίες. Η σταθερή που θα μπορέσει να δώσει λύση και αντιληπτική προσβασιμότητα στον όποιο τραγουδιστή  ή δάσκαλο.Οι παλαιοί μεγάλοι τραγουδιστές  και δάσκαλοι παρ όλα αυτά είχαν εμφανώς, αισθητώς πολύ καλύτερα αποτελέσματα από το σήμερα. Ίσως σε πολλές περιπτώσεις να πούμε και άριστα? Δύσκολα μπορούμε να πούμε οτι ξεπεράστηκαν στο σήμερα. Μάλλον το αντίθετο παρατηρούμε να συμβαίνει. Αυτό γιατί στην παλιά ιταλική σχολή του Μπέλ Κάντο δινόταν η πρέπουσα σημασία σε αυτό το λειτουργικό κομμάτι της φωνής - σώματος με τις τότε <<ειδικές>> γνώσεις, (κάτι που δεν λειτουργεί σε μεγάλο βαθμό σήμερα) με  γνώσεις που για πολλούς θεωρούνται άγνωστες έως και απόκρυφες μέχρι και σήμερα. Η τουλάχιστον επικρατεί σύγχυση γύρω από τα στοιχειώδη κεφάλαια αυτής της τέχνης στο σήμερα. Εδώ δηλαδή το πρόβλημα που διαφαίνεται είναι ότι, όχι απλά δεν βρήκαμε καλύτερες λύσεις εφαρμογές, (στην πραγματικότητα τουλάχιστον, γιατί οι θεωρίες σήμερα είναι αρκετές) αλλά μάλλον έχουμε φύγει και από την παλιά δοκιμασμένη συνταγή επιτυχίας. Αυτό  σήμερα δύσκολα αναιρείται ακουστικά τουλάχιστον. Η πράξη είναι αμίληκτος κριτής.  Εδώ πρέπει να συμπληρώσουμε  ότι παρότι υπήρξε επίσης και διαφοροποίηση απόψεων, ο δάσκαλος ο οποίος θα επέλεγε ο κάθε μαθητής, είχε να του δώσει και ένα άλλο  πολύ μεγάλο παιδαγωγικό  έξτρα βοήθημα και κυρίως σημείο αναφοράς το οποίο σε όποιον ήταν τελικά αντιληπτό, του άνοιγε και τον δρόμο προς μεγάλη προσαρμοστική λύση του όλου θέματος.

 Αυτό είναι κάτι που στο σήμερα έχει σε πολύ μεγάλο βαθμό εκλείψει, και δεν είναι τίποτε άλλο από αυτό που λέμε άκουσμα. Πολλές φορές έχουμε ακούσει την έκφραση ότι <<μεγάλωσε μέσα στα ακούσματα>>. Αυτή η κουβέντα δεν είναι τυχαία. Η επίτευξη προς την στήριξη της φωνής είναι εμφανές ότι δεν έχει μέχρι σήμερα κατακτηθεί, κατανοηθεί αντικειμενικά, και πραγματικά. Γι αυτό και δεν είναι ίδια η προσβασιμότητα τελικά σε όλους. Είναι πολύ μεγάλο αυτό το κεφάλαιο, και ίσως για κάποιους να είναι κεφάλαιο ζωής. Δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις επαγγελματιών τραγουδιστών σήμερα  που μετά από κάποια επαγγελματική πορεία τους εγκαταλείπει το όργανο, γιατί πολύ απλά το όργανο δεν είχε το υπόβαθρο, την τεχνική υποστήριξη της στήριξης. Το ίδιο συμβαίνει και με τους υποψήφιους δάσκαλους  που έρχονται αντιμέτωποι πολλές φορές όχι με ατάλαντους μαθητές, αλλά τελικά από μαθητές που χρίζουν άλλου είδους υποστήριξης και βοήθειας, για να μπορέσουν φτάσουν στον τελικό τους στόχο. Είναι το τελικά και το  μεγαλύτερο κεφάλαιο στην κλασσική φωνητική παιδαγωγική. Πρέπει να τονίσουμε εδώ ότι, όλος αυτός ο μηχανισμός υπήρξε καθαρά εμπειρικός από τους προηγουμένους μεγάλους δασκάλους και τραγουδιστές σε βιωματικό τουλάχιστον επίπεδο.

Εδώ βέβαια οφείλουμε  να παρατηρήσουμε και να αποδεχθούμε ότι υπήρξε τελικά και το μεγαλείο της μεγάλης αυτής τραγουδιστικής σχολής και τραγουδιστικής τέχνης. Πολλά μπορούμε να λέμε αλλά… Είναι άξιο απορίας όλο αυτό τεχνικό υπόβαθρο που ευδοκίμησε. Αλλά πιο πολύ απορίας άξιον είναι ίσως το  πώς τελικά ευδοκίμησε. Σίγουρα  το τραγούδι είναι κυρίως εμπειρική , και μιμητική τέχνη, η οποία όμως τελικά υπακούει σε φυσικούς  τουλάχιστον νόμους, όπως υπακούει και το σύμπαν ολόκληρο.

Αναπνοή, ίσια στάση και η στήριξη της φωνής

Κίρστεν Φλάγκσταντ

Μιλώντας σε έναν τραγουδιστή  για την λειτουργία της αναπνοής, το πρώτο που θα έρθει στο μυαλό του είναι ο τρόπος που θα εκκινήσει την εισπνοή, δηλ θα εισπνεύσει αέρα  από την μύτη ή από το στόμα? Επίσης συνειρμικά, ακαριαία  μέσω των αντανακλαστικών  του νευρικού του συστήματος  θα προσπαθήσει να αναλογιστεί  τον  τόπο  που θα κατευθύνει την αναπνοή, δηλ σε ποια περιοχή του σώματος θα του είναι εύκολο να την αποθηκεύσει και όταν μιλάμε για αποθήκευση εννοούμε ψηλά στους πνεύμονες? Ή χαμηλά, κάτω από τα πλευρά, στην μπροστινή περιοχή του διαφράγματος, στην πλάγια, ή στην πίσω πλευρά  του πού είναι και η πιο δύσκολη για τους λόγους που θα αναφερθούμε παρακάτω. Επίσης εάν έχει λάβει γνώση, ή ανήκει στους νευρομυϊκά  συντονισμένους, αυτούς τους ανθρώπους πού δικαίως αποκαλούνται  έτοιμοι από την φύση τους ή και κατά κάποιους γεννημένοι με παραπάνω προσόντα αυτό που  λέμε  ταλαντούχοι ή γεννημένοι τραγουδιστές θα νιώθει μια μεγαλύτερη πρόσβαση, μια μεγαλύτερη ευκολία στην εισπνοή και την διαχείριση  της σε  σχέση και  συντονισμό  με τους πνεύμονες  το , διάφραγμα , τα πλευρά  και εν γένει  την κοιλιακή  περιοχή. Αυτό  όμως που δεν θα αναλογιστεί, δεν θα σκεφθεί, αλλά στις περισσότερες των περιπτώσεων δεν θα μπορέσει ούτε καν να φανταστεί, είναι  η κατάσταση της διάταξης της σπονδυλικής του στήλης .

Στην  παλιά ιταλική σχολή παρόλα αυτά γινόταν λόγος,  όχι τόσο για την διάταξη των σπονδύλων του τραγουδιστή, αλλά την λεγόμενη<< ίσια >> στάση. Αυτά ήταν τα δεδομένα που είχαν στα χέρια τους (και πάλι καλά μπορεί να αναλογιστεί κανείς), και έτσι προσπάθησαν  από την παρατήρηση, την εμπειρία, την γνώση της τότε εποχής, την κατανόηση, αλλά και την αντίληψη του κάθε δασκάλου, μα και του κάθε βαθιά σκεπτόμενου τραγουδιστή, να δώσουν την θεωρητική και πρακτική πλατφόρμα αυτής της γνώσης. Μια γνώση για να  είναι πραγματική  πρέπει σίγουρα  πρώτα από όλα να είναι βιωματική, να έχει πληρότητα πάνω στο γνωστικό αντικείμενο ώστε να υπάρχει όσο το δυνατό ελαχιστοποίηση του παράγοντα λάθους, αυτό που αποκαλούμε πιθανότητα. Όμως πάνω από όλα πρέπει να είναι λειτουργική  δηλ εφαρμόσιμη. Τώρα εφαρμόσιμη μπορεί να θεωρείται μια γνώση  όταν στατιστικά καλύπτει το μεγαλύτερο επί τοις % μέρος του γενικού αλλά και του ειδικού πληθυσμού. Στην συγκεκριμένη περίπτωση μίας και μιλάμε για τραγουδιστές είμαστε πολύ συγκεκριμένοι.

Ερευνώντας  και μελετώντας όλη αυτή την βαθειά  ιστορικά έγγραφη ,αλλά και προφορική παράδοση  πέρα από την ίσια ή ευθεία στάση του τραγουδιστή δεν μπορούμε να βρούμε κάποια σαφή κατεύθυνση  για το ποια είναι τελικά αυτή, και πώς εφαρμόζεται. Πολλές φορές αναφέρεται και ως η στάση του ανοικτού θώρακα –ανοικτού στήθους και άλλες φορές παρομοιάζεται με την στάση του στρατιώτη. Υπήρξαν απόψεις από ορισμένους δασκάλους ότι θα πρέπει ο θώρακας να κρατιέται ψηλά, και από άλλους ότι δα έπρεπε να κρατιέται ο θώρακας ελαφρώς λίγο πιο ψηλά  και με την τάση ελαφρώς προς τα εμπρός. Και οι δύο απόψεις παρ ότι στην πράξη διαφέρουν από άνθρωπο σε άνθρωπο, παρ όλα αυτά προσεγγίζουν  μια πολύ ενδιαφέρον θέση του σώματος ή διαφορετικά να την πούμε και τάση. Είναι η προς τα άνω τάση, αίσθηση, ή και κατεύθυνση του σώματος. Κατά βάθος είναι μία εκδοχή της λεγόμενης <<όρθιας>> στάσης. Είναι η στάση που επιτρέπει το ψήλωμα του κορμού ενάντια στην βαρύτητα του σώματος. Είναι μια θέση διάτασης. Αντιθέτως το σώμα μας έχει την τάση να κονταίνει, ιδιαιτέρως δε στους τραγουδιστές όταν ασκούνται και πιέσεις μέσω της αναπνοής κατά την στιγμή της εκφώνησης.

 Τέτοιο χαρακτηριστικό παράδειγμα όσο αφορά το παρελθόν θα μπορούσε να είναι η στάση του Ενρίκο Καρούζο,Του Μπενιαμίνο Τζίλη στα νιάτα του τουλάχιστον, του Λάουρι Βόλπι που φαίνεται έκδηλα μέχρι και την μεγάλη τοθ ηλικία, του Λουτσιάνο Παβαρότι στα νιάτα του, της μεγάλης δραματικής σοπράνο  Κίρστεν φλάγκστατ, Της Μπρίγκιτ Νίλσεν, του Γιούσι Μπιορλινγ, της Ελεανόρ Στέμπερ, και του μεγάλου Νικολάι Γκέντα, αυτού του πολύ μεγάλου τενόρου  που είναι ακόμα εν ζωή, και  που  με την παρουσία του και τον στοχευμένο  και αποκαλυπτικό λόγο του τιμά ακόμα όλον αυτόν τον χώρο αυτής της πολύ μεγάλης σχολής και τραγουδιστικής  παράδοσης. Επίσης  άλλο ένα ζωντανό τέτοιο παράδειγμα είναι και η στάση ενός άλλου εν ζωή Ιταλού καλλιτέχνη του Σαλβατόρε Φιτσικέλα, που στην χώρα του, τού έχουν προσδώσει τον τίτλο του<<μεγάλου τραγουδιστή>>.

Είναι αυτή  η στάση που βαθμιδωτά θα μας οδηγήσει στην λεγόμενη Στήριξη της φωνής ένα από τα μεγαλύτερα κεφάλαια στο κλασσικό τραγούδι αλλά και όχι μόνο. Ίσως είναι και από τα πιο δυσνόητα ή ακατανόητα κεφάλαια στο κλασσικό τραγούδι. Είναι μια τεχνική, μια προσέγγιση πού δεν είναι  ορατή, αλλά προσεγγίζεται τελικά σε επίπεδο παράδοσης από την λογική της ασάφειας, άλλοτε της γενικότητας και άλλοτε  της διαφορετικότητας θεωρητικά αλλά και πρακτικά. Υπήρξαν δάσκαλοι και τραγουδιστές που διαφοροποιήθηκαν κατά εποχές. Αυτό συνέβη κατά την προσωπική μου γνώμη διότι από σώμα σε σώμα, από νευρικό σύστημα σε νευρικό σύστημα, από μυϊκό σύστημα σε μυϊκό σύστημα, από στομάχι και έντερο σε στομάχι και έντερο από χορδές σε χορδές είναι δύσκολο να βρεις κοινό σημείο συντονισμού τουλάχιστον με τα μέχρι τώρα δεδομένα. Ειδικά όταν δεν υπάρχει κοινό σημείο αναφοράς. Αυτό βέβαια δεν είναι υποχρεωτικά αρνητικό, γιατί πίσω από αυτήν την απλή λογική  δεν μπορεί, εάν είναι τελικά υπαρκτή δηλ πραγματική, να υπάρχει και  ο νομός της σαφήνειας. 

Για όσους γνωρίζουν και παρακολουθούν την σύγχρονη  Φυσική,- και ιδιαιτέρως  την Κβαντική Φυσική – υπάρχει η θεωρία του χάους, που τελικά μόνο θεωρία του χάους δεν είναι, αλλά υπάρχουν σαφείς εργασίες που αποδεικνύουν  ότι πίσω από το χάος τελικά δεν υπάρχει αταξία, αλλά η απόλυτη τάξη! Στο σήμερα τώρα η προσέγγιση όσο αφορά τουλάχιστον το διδακτικό κομμάτι στο κλασικό τραγούδι είναι λίγο πιο ...σαφής, αλλά  από κλάδους πέραν  του τραγουδιού που αυτοί είναι η ανατομία, η ορθοσωμία, η κινησιολογία, η κιναισθητική, η νευροφυσιολογία.

Παρατηρούμε ότι όλοι αυτοί οι κλάδοι επίσημα πλέον αγκαλιάζουν το σύγχρονο κλασσικό τραγούδι, προσπαθώντας να δώσουν λύση. Μέχρι ένα σημείο προσφέρουν πολύτιμη βοήθεια! Παρόλα αυτά το κενό διευρύνεται στις μέρες μας και ολοκληρωμένη λύση δεν διαφαίνεται καθαρά. Και ο ήχος ο παλιός δεν προσεγγίζεται, αλλά και εάν έχουμε κάποιες εξαιρέσεις, ο ήχος δεν έχουμε δει να ξεπερνιέται. Παρ όλα αυτά  και εδώ υπάρχει ένα μεγάλο ποσοστό<<λάθους>>, ή ένα κενό στην όλη θεώρηση (θα αναφερθούμε αργότερα και  συγκεκριμένα σε αυτό)  θα μπορούσε να πει και να παρατηρήσει  κάποιος ο οποίος μελέτησε το όλο θέμα και μπόρεσε να καταλήξει σε ασφαλή συμπεράσματα. Εννοείται ύστερα  μόνο μα, και μόνο από προσωπικό βίωμα,από πολύπλευρη, πολυχρόνια, κοπιώδη και εξονυχιστική πρόσβαση στην γνώση, που αυτό βέβαια προϋποθέτει χρόνο και …. Χρήματα, πίστη, υπομονή, χρόνο, καθαρό πνεύμα και γερό νευρικό σύστημα, να έχει βιώσει   από προσωπική τουλάχιστον ταλαιπωρία, έως και αποτυχία. Μιλάμε δηλ για την πραγματική φιλο-σοφία του τραγουδιού, με βασική προϋπόθεση την γνώση και την σοφία του παρελθόντος, την εμπειρία του παρόντος, και υποχρεωτικά την ανακάλυψη ή πιο πλήρως την αποκάλυψη για την εγγύηση του μέλλοντος. Για πραγματική φιλοσοφία μπορούμε βέβαια να μιλάμε μόνον όταν η θεωρία ακολουθείται και από πράξη.

Από ότι φαίνεται μοιάζει με νόμο άγραφο της ζωής, μόνο μετά από τα δύσκολα να υπάρχει η πιθανότητα να έρθουν τα εύκολα, κάτω από ειδικές προϋποθέσεις  βέβαια. Τρανταχτό παράδειγμα εδώ είναι η περίπτωση του Γκαρσία. Αν δεν είχε σπάσει η φωνή του στην εφηβική κιόλας ηλικία, παρότι καταγόταν από πολύ μεγάλη τραγουδιστική οικογένεια, την έχουν κατατάξει  οι σημερινοί κρητικοί ως την μεγαλύτερη μουσική τραγουδιστική οικογένεια των τελευταίων τριών αιώνων, δεν θα είχε ανακαλύψει την κίνηση των χορδών, και πιο συγκεκριμένα την λεγόμενη  πρό-πνοική  κρούση της γλωττίδας ή αλλιώς της γλωττιδικής σχισμής διεθνώς <<coup de glotte>> που βεβαίως θα ασχοληθούμε σε άλλο κεφάλαιο, αλλά και όχι μόνο. Στις σχολές του σήμερα υπάρχει  ακόμα μεγαλύτερη ασάφεια  όσο αφορά  τουλάχιστον την  κατανόηση, ή …..την μη κατανόηση  τελικά όλων αυτών των Φυσικών  αρχών. Αναρωτιέται σήμερα ο κάθε τραγουδιστής, τι είναι τελικά αυτή η πολυπόθητη και εξωτική στήριξη? Κατά βάθος μάλλον αναρωτιέται και ο ίδιος ο δάσκαλος!!!

Στην σχολή του Μπελ Κάντο όλο αυτό το κομμάτι αποκαλείτο εμπειρικό. Υπήρξαν διαφορετικές προσεγγίσεις, αλλά πάντα με στόχο το θετικό τελικό αποτέλεσμα. Λοιπόν μιλάμε για την όρθια στάση, που πολλές φορές παρομοιάζεται από τους μεγάλους δασκάλους ως η στάση του στρατιώτη. Το μόνο σίγουρο πού μπορούμε να πούμε εδώ είναι ότι η όρθια στάση είναι αυτή η στάση που συνεργάζεται με τους νόμους της φύσεως ενάντια στην βαρύτητα. Για να δούμε λοιπόν ποια είναι και εάν υπάρχει τελικά αυτή η όρθια στάση, και στο επόμενο στάδιο, να δούμε έχει κάποιο νόημα όλη αυτή η πρακτική θεώρηση πάνω στο τραγούδι? Είναι κάτι το υποκειμενικό ,ή κάτι το αντικειμενικό? Υπάρχουν όρια? Υπάρχει  ποσόστωση επί τοις % στον βαθμό που θα το επιχειρήσει ο κάθε άνθρωπος?  Έχει ευρεία εφαρμογή ,μάλλον θα μπορούσε να έχει,ή παραμένει κάτι το<<ασαφές >>σαφές? Χρειάζεται ειδικές δεξιότητες? Κατακτιέται? Πως θα μπορούσε να κατακτηθεί? Τελικά υπάρχει κοινό σημείο αναφοράς? Υπάρχει άραγε εα κοινό σημείο αναφοράς για όλους τους ανθρώπους Εάν ναι,τότε πιο μπορεί να  είναι αυτό?