 |
| Το αυτί και η φωνή |
Και όταν αναφέρομαι στον όχι μόνο καλλιτεχνικό χώρο, είναι εύκολο να καταλάβει κανείς ότι στην συγκεκριμένη τέχνη όπου όταν έρχεται η ώρα να αποκωδικοποιηθεί, να αποκαλυφθεί, να μεταδοθεί, να καλλιεργηθεί στον κάθε ενδιαφερόμενο, εμπλέκονται και άλλο χώροι- τέχνες- επιστήμες, για να μπορέσουν από την πλευρά τους να δώσουν το όποιο φώς, την όποια βοήθεια, την όποια ερμηνεία, στον σχετιζόμενο με την τέχνη αυτή. Αυτό είναι και το σημείο που μπορούμε να υποστηρίξουμε ότι, το τραγούδι είναι και επιστήμη. Επιστήμη με την ευρεία έννοια του όρου, δηλαδή με την ακριβή και αληθινή καταγραφή επί του αισθητού, δηλαδή των αισθήσεων. Ο ενδιαφερόμενος τώρα ο οποίος θα θελήσει να διαβεί όλη αυτήν την διαδρομή, θα πρέπει πέρα από τη θέληση την υπομονή και την αντίληψη που θα πρέπει να διαθέτει, να μπορέσει να μπει σε μια κατάσταση ερωτική με την τέχνη αυτή, να δοθεί από τα βάθη της καρδιάς του σε αυτό όχι τόσο για να καταξιωθεί κοινωνικά, αλλά για βιώσει την υπέρβαση του εαυτού του, μέσω της βαθιάς σχέσης του με την μουσική, με τον ήχο. Αυτό βέβαια για να συμβεί στον υπέρτατο βαθμό, προϋποθέτει τον απεγκλωβισμό από το εγώ, μια κατάσταση ίσως πιο δύσκολη και από την ίδια την τέχνη.
Από την πλευρά της ψυχοακουστικής, τα πράγματα είναι σύνθετα, και πολλές φορές πολύπλοκα ως προς την κατανόηση των ειδικών ιατρικών όρων που χρησιμοποιεί. Ταυτόχρονα είναι όμως άκρως διαφωτιστικά σε βάθος, πλάτος, ύψος. Το δε κεντρικό νόημα που προκύπτει είναι στον μεγαλύτερο του βαθμό πολύ απλοϊκό και κατανοητό, αν όχι αδιαμφισβήτητο. Ταυτόχρονα όλο το ερευνητικό της υπόβαθρο χρίζει τέτοιας προσοχής που μόνο άσχετο και περιττό δεν μπορεί να θεωρηθεί ακόμα και από τον πιο παραδοσιακό αδιάφορο δάσκαλο η τραγουδιστή. Σίγουρα πολύ λίγα έχουν μέχρι στιγμής μεταδοθεί στον τραγουδιστικό καλλιτεχνικό χώρο, όπως το ίδιο συμβαίνει και σε άλλα θέματα που απασχολούν τον τραγουδιστή. Επειδή η πληροφορία που παρέχει η ψυχοακαουστική σε ποιοτικό επίπεδο είναι πολυεπίπεδη, ταυτόχρονα σε ποσοτικό επίπεδο είναι μακροσκελής και καθόλου συντετμημένη, για αυτό θα γίνει προσπάθεια εδώ να μεταφερθούν τα κεντρικά μηνύματα, με τρόπο αφαιρετικό.
Παρουσιάζει λοιπόν πολύ μεγάλο ενδιαφέρον η οπτική γωνία, το οπτικό πρίσμα που μεταχειρίζεται ο Τοματίς, για να μεταφέρει όλη την πληροφορία της έρευνας του, αλλά και της εμπειρίας του. Αυτά είναι δύο πολύ διαφορετικά πράγματα, όπου στην συγκεκριμένη περίπτωση λειτουργούν άκρως συμβατά, άκρως συμπληρωματικά, άκρως αρμονικά. Σίγουρα η κεντρική προσέγγιση της ψυχοακουστικής είναι οι λειτουργίες του αυτιού σε συνάρτηση με την φώνηση. Για να μην γίνει όμως απολυτοποίηση αυτής της θεώρησης, ο Τοματίς ενσωματώνει, παντρεύει για τη ακρίβεια πολλές άλλες πτυχές που αφορούν τον άνθρωπο, και εδώ βρίσκεται όλο το κλειδί σε σχέση με την εξαιρετική και αποκαλυπτική του έρευνα. Κατά την προσωπική μου γνώμη, θα μπορούσε να χωριστεί χοντρικά τουλάχιστον σε τρείς κεντρικούς άξονες, όπου ταυτόχρονα ο κάθε άξονας εσωκλείει μέσα του ή υποδιαιρείται και σε άλλους άξονες.
Ποιοί είναι τώρα αυτοί οι τρείς κεντρικοί άξονες?
1)Είναι η ηγετική λειτουργία του αυτιού επί της φώνησης.
2) Η τεχνική κατάρτιση.
3) Η θέληση για τραγούδι, καθώς και η αντίληψη.
Να δούμε λίγο πιο αναλυτικά αυτούς τους άξονες.
1) Η ηγετική λειτουργία του αυτιού επί της φώνησης.
α) Είναι η συνεργατική λειτουργία του αυτιού σε επίπεδο φύσης δηλαδή ανατομίας και νευροφυσιολογίας. Το αυτί συνεργάζεται και κατευθύνει το κεντρικό νευρικό σύστημα. Ελέγχει το παρασυμπαθητικό και συμπαθητικό νευρικό σύστημα.
β) Η λειτουργία του αυτιού ως κεντρικού ολοκληρωτή. Εδώ το αυτί ελέγχει όχι μόνο τη κίνηση του λάρυγγα, αλλά και όλων των συνεργαζόμενων μυών.
γ) Είναι το φαινόμενο της δεξιάς πλευρίωσης. Αυτό σημαίνει ότι το δεξί αυτί είναι υπεύθυνο για την λειτουργία της ακρόασης στο τραγούδι. Τραγουδάμε μέσω του δεξιού αυτιού.
δ) Είναι ο διαχωρισμός της κατάστασης της ακοής με την ακρόαση. Ακοή είναι μια γενική κατάσταση αναγνώρισης ήχων. Η ακρόαση είναι ο διαχωρισμός των ειδικών ποιοτήτων του ήχου και μετριέται με Hz.
ε) Είναι επίσης η διάκριση της οστέινης και αέρινης αγωγιμότητας του ήχου. Η διαφοροποίηση της οστέινης από την αέρινη αγωγιμότητα είναι ότι όταν έχουμε οστέινο ήχο, σημαίνει ότι η αγωγιμότητα του ήχου διαπερνά και συνεργάζεται με το οστέινο κομμάτι του σώματος, δηλαδή τον σκελετό. Αέρινη αγωγιμότητα έχουμε όταν απλά ο αέρας που προέρχεται από την αναπνοή, δονεί μόνο τις χορδές, και όχι το υπόλοιπο σώμα.
2) Η τεχνική κατάρτιση.
α) Η φωνητική εκπαίδευση. Στην ουσία εδώ γίνεται λόγος για τις ασκήσεις συμφώνων φωνηέντων, που πρέπει να καλλιεργηθεί υποχρεωτικά ο τραγουδιστής, σε σχέση πάντοτε με τα παραπάνω που αναφέρθηκαν.
β) Η στάση της ορθής ακοής. Εδώ είναι η ενεργοποίηση της ακοής και ακόμα καλύτερα η ενεργοποίηση της ακοής που θα μπορέσει με την σειρά της να περάσει στην ακρόαση και στον οστέινο ήχο.
γ) Η ορθή στάση του σώματος. Η ορθή στάση είναι από τα πλέον βασικά στάνταρ, που καλείται να μυηθεί, και να ασκηθεί ο τραγουδιστής για να μπορέσει να ενεργοποιήσει μαζί με την ορθή στάση της ακοής, τους αισθητηριακούς μηχανισμούς όλου του σώματος
δ) Η τραγουδιστική αναπνοή. Χωρίς την σωστή αναπνοή, που διαχωρίζεται από την απλή καθημερινή αναπνοή, δεν θα μπορέσει να ενεργοποιηθεί κανένας μηχανισμός εκπομπής ποιοτικού και όχι μόνο ήχου. Θεωρείται ότι πιο πολύτιμο για την παραγωγή ήχου.
3) Η θέληση για τραγούδι, καθώς και η αντίληψη.
α) Η πραγματική ψυχική κλίση προς το τραγούδι. Εδώ γίνεται λόγος για την εσωτερική ανάγκη του τραγουδιστή να καταπιαστεί με το τραγούδι, να εκπέμψει μέσα από τα βάθη της ψυχής του, αντιπροσωπευτικού ήχους.
β) Η ενεργοποίηση του εγκεφάλου μέσω της δόνησης του ήχου. Το τραγούδι ως διαδικασία, αποδεδειγμένα μέσω της όλης έρευνας, αποδεικνύεται ότι τρέφει και αναπτύσσει πολύ θετικά τον ανθρωπινό εγκέφαλο.
γ) Η αντίληψη καθώς και η ευφυΐα. Η αντίληψη στην συγκεκριμένη περίπτωση, είναι ο τρόπος κατανόησης των ήχων, αλλά και όλων των τεχνικών που απαιτούνται έτσι ώστε να μπορέσει να φτάσει ο τραγουδιστής στην καλύτερη δυνατή εκπομπή ήχου.
Η θέση της σχολής του Μπελ Κάντο για την κατάκτηση του τραγουδιού
Η θέση των μεγάλων δασκάλων της σχολής έχει και αυτή θα μπορούσαμε να πούμε τρείς κεντρικούς άξονες.
1)Έχει σαφώς πρώτη και αυτή την ακοή του τραγουδιστή μαζί με τις όποιες δεξιότητες ή ταλέντο που θα πρέπει να διαθέτει. Θεωρείται πρώτιστο αλλά και αυτονόητο το ότι πρέπει ο τραγουδιστής να είναι προικισμένος με το λεγόμενο μουσικό αυτί. Εάν δεν έχει σωστή ακοή έστω των τόνων και των ημιτονίων, δεν θα μπορέσει να καταπιαστεί σοβαρά με την τέχνη του τραγουδιού.
2) Έχει την όρθια στάση ή αλλιώς την λεγόμενη τραγουδιστική στάση. Η όρθια στάση ή λεγόμενη στάση του ευγενούς, κυριάρχησε μέχρι και τις αρχές του 20ου αιώνα. Στην πορεία του τραγουδιού υπάρχει μια ποικιλία στάσεων λόγω της διαφοροποίησης μεταξύ των δασκάλων. Είναι το μεγάλο κεφάλαιο της σχολής που δίνει την δυνατότητα στον τραγουδιστή να προετοιμαστεί μέσω αναπνοής για την λεγόμενη κρούση των χορδών ή αλλιώς του κλεισίματος της γλωττιδικής σχισμής. Στα νεώτερα χρόνια επικράτησε και με τον όρο επίθεση στον τόνο, στην Αγγλική γλώσσα.
3) Έχει την τέχνη- τεχνική της αναπνοής που θεωρείται και το μεγαλύτερο κεφάλαιο για τον τραγουδιστή. Μετά την προετοιμασία της στάσης για την επίθεση στον τόνο, μεσολαβεί η τεχνική αναπνοή. Πολλές φορές θα την συναντήσουμε με τον όρο πλευρική - διαφραγματική αναπνοή. Αυτή αντιπροσωπεύει και το Έβερεστ του τραγουδιστή. Είναι ίσως το πιο ευαίσθητο κομμάτι της σχολής, είναι το κεφάλαιο με την μεγαλύτερη βαρύτητα. Για αυτό και οι παλιοί συνήθιζαν να λένε ότι, όποιος ξέρει να αναπνέει, ξέρει και να τραγουδάει!! Η αναπνοή είναι ένας ρυθμιστικός παράγοντας του λάρυγγα, αλλά και του σώματος ολόκληρου. Αφού κατακτηθεί η αναπνοή, τότε θα μπορέσει και να γίνει η φωνητική καλλιέργεια μέσω των ειδικών ασκήσεων για μεγάλο χρονικό διάστημα.
Η σύγκριση των δύο θέσεων
Στην ψυχοαακουστική, όλα δείχνουν αρχικά τουλάχιστον, να περνάνε μέσα από το αυτί. Αρχικά. Γιατί αργότερα πρέπει να καλλιεργηθεί η στάση της ακοής, η στάση του σώματος, η εκτέλεση των φωνηέντων προς εγκαθίδρυσης της ακρόασης. Το αυτί είναι μηχανισμός που απαιτεί γνώση ιατρική - επιστημονική, και εκεί πρωτοστατεί η ακουστική. Εκεί είναι που προσφέρει υποστήριξη και ανακούφιση σε προβλήματα κόπωσης της ακοής, και κώφωσης. Στον μεγαλύτερο βαθμό όλα να δείχνουν να έχει δίκιο ως προς την θεώρηση του αυτιού, όπου όντως έχει κυρίαρχο ρόλο επί της φωνής. Αδιαμφισβήτητα. Συνήθως δε, λειτουργεί αυτόματα και μηχανικά στους περισσότερους ανθρώπους. Απλά η πρακτική προσέγγιση γίνεται μέσω ειδικών φιλτραρισμένων ήχων, όπου περνάνε στο αυτί μέσω τεχνολογίας, ειδικών μηχανημάτων. Κατά τα άλλα οι ομοιότητες είναι πάρα πολλές. Στην ουσία είναι αυτό που έχω προαναφέρει ότι, όλη η προσέγγιση και ερμηνεία επί της ακοής - ακρόασης του αυτιού σε σχέση πάντα με το τραγούδι, δεν είναι τίποτε άλλο από την αποκωδικοποίηση της μεγάλης σχολής του Μπελ Καντο μέσω αυτής της οπτικής. Και αυτό μπορεί να υποστηριχθεί διότι, η προσπάθεια ανάλυσης και προσέγγισης στην σχέση αυτιού φωνής, δεν ξεκίνησε απλά μέσα από κάποιο εργαστήριο επιστημονικό με μηχανήματα καταγραφής και ανάλυσης, όχι απλά από κάποια μαθήματα ωτορινολαρυγγολογίας που στην προκειμένη περίπτωση είχε σπουδάσει ο Τομάτίς, αλλά από την μελέτη, την καταγραφή και ανάλυση της συμπεριφοράς, του κάθε τραγουδιστή σε σχέση με την τεχνική του προσέγγιση, πρακτική. Προέκυψε μετά από συζητήσεις μεγάλων τραγουδιστών όπως του Μπενιαμίνο Τζίλι όπου στην προκομμένη περίπτωση έγινε αναφορά σε προηγούμενο άρθρο, αλλά και πάρα πολλών άλλων μεγάλων. Έγινε από την καταγραφή και εξέταση προβλημάτων πολλών τραγουδιστών που έχριζαν ιατρικής υποστήριξης.
Πάνω από όλα πιστεύω πως όλα δείχνουν όμως να έγιναν, από το μεγάλο ενδιαφέρον, από το ανήσυχο πνεύμα, και ίσως από μία μεγάλη μάλλον αγάπη του Τοματίς για το κομμάτι αυτί- άνθρωπος- δημιουργία. Εάν υποστηριχθεί ότι είναι η άλλη πλευρά του νομίσματος, πέρα από αληθινό, νομίζω πως πολλές φορές μπορεί να είναι έως και λίγο. Και αυτό γιατί όλη αυτή η εργασία είναι πολύ υψηλού επιπέδου, μπαίνει και θίγει πολλά νοήματα πρωτόγνωρα, άπιαστα για έναν απλό άνθρωπο τραγουδιστή που δεν έτυχε να γνωρίζει όλη αυτήν την φωτεινή προσέγγιση του Τοματίς επί του τραγουδιού, επί της σχέσης πολλές φορές δασκάλου τραγουδιστή και τα μείζονα, αμέτρητα προβλήματα, που πολλές φορές χωρίς υπάρχει μια τυπική έως και καταναγκαστική συνύπαρξη των δύο αυτών πλευρών, όπου σε ορατό και άλλες φορές σε αόρατο, δηλαδή ψυχολογικό επίπεδο, δεν υπάρχει καμία κοινή ταύτιση, συνύπαρξη και κατά βάθος κοινωνία αυτών των δύο προσώπων - πλευρών. Αυτό είναι ένα πολύ ειδικό και ξεχωριστό κεφάλαιο. Είναι όχι απλά βιβλίο, αλλά βιβλίο ζωής. Το πρόβλημα αυτό υπήρξε και αποτυπώθηκε πάρα πολλές φορές στην διαδρομή της σχολής του Μπέλ Κάντο. Εκεί σίγουρα τα πράγματα δεν υπήρξαν αρκετές φορές ρόδινα. Η σχέση αυτιού – φωνής –σώματος-ψυχισμού, η αριστερή πλευρίωση, η διάκριση
ακοής ακρόασης, και η διάκριση οστέινου - αέρινου ήχου που θαυμαστά, ευφυώς, και με μοναδικό τρόπο έως και τα μέχρι και σήμερα επιστημονικά –εμπειρικά δεδομένα προσεγγίζει ο Τοματίς φωτίζει τον ενδιαφερόμενο καλλιτέχνη και όχι μόνο. Σίγουρα πρέπει να επισημανθεί εδώ ότι, πολλά λίγα γνωρίζουμε για την γνώση πολλών αιώνων πίσω οπότε δεν μπορούμε να είμαστε ούτε ακριβείς αλλά ούτε και δίκαιοι.
Αυτή είναι η εικόνα που έχουμε σήμερα για το σήμερα, και πολύ λίγα για το κοντινό τουλάχιστον παρελθόν. Εφόσον λοιπόν αυτή η πληροφορία φωτίζει τον άνθρωπο, δεν μπορεί και παρά να τον ξεκουράζει. Πάρα πολλά σε παιδαγωγικό επίπεδο μπορεί να διδαχθεί και ένας τραγουδιστής, και ένας δάσκαλος, όπου ειδικά στην περίπτωση του δευτέρου μπορεί να θεωρεί ότι, γνωρίζει από τραγούδι, από τεχνική, κυρίως ότι γνωρίζει την σχολή. Νομίζω πως ανεβάζει πολύ τον πήχη σε επίπεδο παιδαγωγικό, μουσικό, τραγουδιστικό. Πιο πολύ δε, σε ορισμένα ελάχιστα παρόλα αυτά σημεία να ανεβάζει τον άνθρωπο σε επίπεδο ψυχικό.
Στην σχολή του Μπέλ Κάντο γίνεται κατά κόρο αναφορά, τονισμός, και επισήμανση σχεδόν σε κάθε μου άρθρο. Έχει επίσης επισημανθεί και έχει γίνει αρκετά βαθιά προσπάθεια, κρίκος κρίκος, να εξηγηθεί από πιο περιβάλλον, προέρχεται ή μπορεί να προέλθει τελικά τέτοιου τύπου γνώση. Όλα αυτά που με επιστημονικό μανδύα πλέον αναλύει ο Τοματίς, ευδοκίμησαν με τον άλφα ή βήτα τρόπο σε ένα πέρασμα περίπου τεσσάρων αιώνων. Το αυτί θεωρήθηκε αυτονόητο ως κυρίαρχο όργανο. Η διαφορά βρίσκεται μόνο στον τρόπο καλλιέργεια του , που στην μία περίπτωση χρησιμοποιήθηκε η φωνή του δασκάλου και οι τεχνικές ασκήσεις προς καλλιέργεια του, ενώ στην ψυχοακαουστική πρωτοστατεί η τεχνολογία. Η γνώση δεν μπορούμε να πούμε ότι αποτυπώθηκε με τον ακριβή λεκτικό τρόπο, μάλλον με την ακριβή ανάλυση των ιατρικών επιστημονικών όρων του Τοματίς. Αποτυπώθηκε όμως με έναν μοναδικό διδακτικό εμπειρικό βιωματικό τρόπο. Ο τρόπος αυτός είχε να κάνει με την παρατήρηση και μελέτη επί της φύσης πρώτα, και μετέπιπτα επί των αισθήσεων. Και με μάλιστα με έναν τρόπο που ακόμα και σήμερα δείχνει να είναι αξεπέραστος, και σαν να μην έχει ξανά ευδοκιμήσει εκτός πολύ ελαχίστων περιπτώσεων. Αυτό είναι και το μυστήριο. Σίγουρα δεν είναι τυχαίο, τίποτε στην ζωή δεν είναι τυχαίο. Αυτή είναι και η πιθανή εξήγηση που αντικειμενικά η γνώση αυτή, ή μεγάλο κομμάτι της γνώσης αυτής, προϋπήρξε χρονικά από τον Τοματίς. Ένα τέτοιο παράδειγμα είναι ο ήχος με κόκαλο, ο ήχος από την σπονδυλική στήλη, και η αντανάκλαση του ήχου στην περιοχή των κροτάφων, που κάποιοι δάσκαλοι υποστήριξαν, καλλιέργησαν, δίδαξαν. Απλά ο Τοματίς την γνώση αυτήν την απέδειξε. Αυτή είναι και η διαφορά. Την απέδειξε με τέτοιον τρόπο που θυμίζει επιστημονική φαντασία. Όμως όλα αποδεικνύεται ότι μόνο φαντασία δεν είναι. Η μελέτη της ανθρώπινης ύπαρξης και λειτουργίας της είναι κάτι το υπαρκτό.
Δεν γνωρίζω προσωπικά τι έπραξε ως άνθρωπος μέσα στο κοινωνικό του σύνολο ο Τοματίς, για αυτό και αντικειμενικά, δεν μπορώ να εξαίρω την παρουσία του στο πέρασμα αυτής της ζωής. Το ίδιο βέβαια δεν μπορώ αντικειμενικά να υποστηρίξω για την επιτυχή μηχανική υποστήριξη που παρέχει η μεθοδολογία του. Οι επιστημονικές του αποδείξεις, μαζί με τις πολλαπλές επισημάνσεις του που γίνονται σε προφορικό και γραπτό λόγο είναι πέρα για πέρα αληθινές και αποκαλυπτικές. Ανοίγει πάρα πολλά κεφάλαια προς εξερεύνηση, μελέτη, συζήτηση. Μερικά από αυτά είναι για παράδειγμα, ποιός είναι, και μπορεί να ονομάζεται τραγουδιστής! Ποιος μπορεί να χαρακτηρίζεται τελικά δάσκαλος! Η παρουσία των αισθήσεων επί του τραγουδιστή. Το νευρικό σύστημα στον άνθρωπο τραγουδιστή. Τι είναι η αντίληψη? Γιατί τραγουδάμε? Ποιος είναι ο σκοπός και ο ρόλος του τραγουδιού στην ζωή μας? Διαφορά μεταξύ όπερας και εκκλησιαστικής μουσικής. Μπορούνε όλοι να τραγουδήσουν? Ποιοι τελικά δεν μπορούνε? Υπάρχουν κωλύματα που μπορούν να εμποδίσουν ένα άνθρωπο στο να γίνει τραγουδιστής ενώ έχει το υλικό, και εάν ναι, πως διαγιγνώσκεται και πως θεραπεύεται? Το ήθος στο τραγούδι….
Αυτά είναι και ένα μικρό σε ποσοστό, αλλά συγχρόνως μεγάλο σε αξία κομμάτι που βιώθηκε και μεταλαμπαδεύτηκε σε ένα μεγάλο βαθμό από πολύ μεγάλους δασκάλους της σχολής. Όχι από όλους. Άλλοτε με λόγια και άλλοτε δια μέσω της σιωπής. Της σιωπής που όμως μιλάει! Και μάλιστα μιλάει με μια δυναμική τέτοια, που φτάνει και αγγίζει πολύ βαθιά το εσώτερο κομμάτι του ανθρώπου. Την καρδιά του ανθρώπου. Παιδαγωγικά η μέθοδος της σιωπής έχει τόσο δύναμη, όσο και τα πολύ χαρισματικά λόγια. Μιας και αναφερόμαστε στο έργο, μάλλον στην βοήθεια που προσφέρει η όλη θεώρηση του Τοματίς, ενός ανθρώπου που η επιστημονική κοινότητα του αναγνώρισε την αλήθεια των λόγων γύρω από την λειτουργία του αυτιού σε βαθμό απόδειξης, και του καταχώρισε ιατρικά τίτλο του <<φαινομένου Τοματίς>> θέλω να κλείσω με δύο δικά του πολύ βαθιά, πολυεπίπεδα λόγια. Δύο λόγια που ενσαρκώνουν ένα επίπεδο τραγουδιστικό, παιδαγωγικό, φυσικό, φιλοσοφικό, θεολογικό. <<Είμαι ακροατής>>, σημαίνει τραγουδώ, δονούμαι, ζω. Ζω για τον άλλον. Ζω με τον κόσμο που αδιάκοπα τραγουδά την ύπαρξη του. Για να ζήσει ο άνθρωπος, πρέπει να εναρμονιστεί με τις αντηχήσεις που εμψυχώνουν το σύμπαν. Διαφορετικά δεν είναι δυνατό να ενταχθεί στο αέναο κοντσέρτο που καλείται να συμμετάσχει!
