 |
| Η Γνάθος |
Το σφίξιμο στο σαγόνι είναι μία συνήθεια που παρατηρείται σε όλο το φάσμα της ζωής και όχι μόνο στο τραγούδι. Όμως κυριολεκτικά όποιος επιχειρήσει να έρθει σε επαφή με το κλασσικό τραγούδι (και λιγότερο με τα άλλα είδη τραγουδιού, αλλά ναι, και εδώ, το ίδιο σε μικρότερο βαθμό κυριαρχεί), είναι το πιο πιθανόν να βρεθεί αντιμέτωπος. Στο σφικτό σαγόνι συγκεντρώνονται πάρα πολλές και διαφορετικές αιτίες, διαφορετικοί φαινομενικά μηχανισμοί, που στο βάθος αποδεικνύεται τελικά ότι έχουν μεταξύ τους κοινό σημείο αναφοράς, συντονίζονται και συγκλίνουν στο σφίξιμο της περιοχής, όπου το προκαλούν. Στην παλιά Ιταλική σχολή αυτό που επικρατούσε για τον κάθε υποψήφιο προς καλλιέργεια της τέχνης αυτής, ήταν ένα και μοναδικό. Χαλαρά. Χαλάρωσε! Το τραγούδι δεν θέλει ένταση (ψυχοσωματική), θέλει ελαφράδα, θέλει αέρα, θέλει ευχαρίστηση, θέλει χαλάρωση! Αλλά θέλει και ήχο! Ήχο! Μάλλον παρεξηγήσιμο ακούγεται! Όσο περισσότερη ένταση επιθυμείς, χρειάζεσαι στον ήχο σου, τόσο αναλογικά αντίστροφα, πρέπει τηρουμένων των αναλογιών, να μειώνεις τα επίπεδα της απαραίτητης έντασης στο σώμα σου, δηλ, στο νευρομυϊκό σου σύστημα. Να λειτουργείς δυαδικά μεν, αφαιρετικά δε (σωματικά, ψυχοσωματικά). Έχει αναφερθεί στο άρθρο μου (Αναπνοή, και τραγουδιστική στάση Νο 2) η έννοια της χαλάρωσης , και συγκεκριμένα εδώ μιλάμε για ένα είδος ενεργητικής αν όχι δυναμικής χαλάρωσης, δηλαδή ξεκάθαρα, μιλάμε για την τέχνη των τεχνών!!!
Στην σχολή του Μπελ Κάντο, από τον 16ο αιώνα τουλάχιστον και μετά, η επικρατούσα θέση του σαγονιού ήταν συνώνυμη με το σωστό άνοιγμα του στόματος. Το σωστό άνοιγμα έπρεπε να διαθέτει στοιχεία φυσικότητας-αρμονίας. Αυτή ήταν πάνω από όλα η κεντρική και πρώτη οδηγία, που έπρεπε να βιωθεί, να γίνει κτήμα, για αυτό και επιλέχθηκε το φωνήεν Α(αh). Η οδηγία ήταν ως εξής. Το στόμα πρέπει να ανοίγει με φυσικότητα, μέσω του ελαφρού κατεβάσματος του σαγονιού! Σαν σωστό κριτήριο επικρατούσε η απόσταση της άνω και κάτω γνάθου να επιτρέπει στον αντίχειρα να τοποθετείται μεταξύ των δοντιών. Δεν συστηνόταν η ανόρθωση του κεφαλιού, αλλά ακόμα χειρότερα καμία προς τα κάτω πίεση του σαγονιού με τους μυς του προσώπου, αλλά και ούτε μέσω της πίεσης στην ρίζα της γλώσσας, το οποίο είναι ολέθριο λάθος που φορτώνει μόνο προβλήματα στον ήχο του τραγουδιστή, και που αναλύθηκε στο προηγούμενο άρθρο. Το ελαφρό χαμήλωμα της κάτω γνάθου ήταν και συνεχίζει βέβαια ακόμα να είναι ότι πιο ασφαλές και λειτουργικό για το άνοιγμα του στόματος και την εξισορρόπηση της σχέσης γλώσσας, φάρυγγα, λάρυγγα, και της γνάθου. Η κίνηση θα πρέπει να διαθέτει ελαστικότητα, και να μην δημιουργείται ένταση μυϊκή. Μεγάλο βοήθημα (που δεν εφαρμόστηκε βέβαια από όλους τους δασκάλους) στην συγκεκριμένη περίπτωση αποτελούσε η μετέπειτα παρατήρηση του μαθητή στον καθρέφτη. Εκεί γινόταν αισθητή η εικόνα του ανοίγματος του στόματος, η οπτική καταγραφή του άνετου φυσικού κατεβάσματος της κάτω σιαγόνας, και παράλληλα αυτό καταγραφόταν οπτικά, αλλά περισσότερο αισθητά, δηλαδή στην μνήμη μέσω των αισθήσεων. Με αυτό το<<φυσικό>> κατέβασμα, η γλώσσα έπρεπε να μπορεί να ξεκουραστεί επί της κάτω γνάθου, δηλαδή η κάτω γνάθος ελαφρά κάτω και η γλώσσα χωρίς καμία ένταση στην ρίζα της, οπότε ταυτόχρονα αυτή ήταν και η θέση για να επιτευχθεί η λεγόμενη <<επίπεδη γλώσσα>>.
Στην μεγάλη σχολή Γκαρσία, την μεγαλύτερη ίσως σχολή των τελευταίων πέντε αιώνων, το κατέβασμα της σιαγόνας διδασκόταν με το παράλληλο και αντίστροφο σήκωμα του ουρανίσκου! Τώρα πώς μπορεί να γίνει αυτό? Όταν μάθει ο τραγουδιστής μέσω της αντιβαρύτητας που κατά βάθος πρέπει να διέπει όλο το σωματικό η αλλιώς μυικό μηχανισμό του. Πρωτίστως να έχει βιωθεί ως αίσθηση, όχι δηλαδή με υπερβολή που μπορεί να επιφέρει πάλι σφιξίματα και ένταση στους μύες. Ταυτόχρονα έπρεπε να είναι απαλό το σήκωμα στην περιοχή των ζυγωματικών του προσώπου ώστε να διευκολύνει το ανέβασμα της άνω γνάθου. Αυτό ταυτοποιείται με το απαλό έως και ανεπαίσθητο χαμόγελο. Αυτό βέβαια αρχικά διδασκόταν με κατεύθυνση την απελευθέρωσης έντασης από την γλώσσα, την καλύτερη θέση της, που μπορούσε να δώσει το πράσινο φως για το κατέβασμα του κάτω σαγονιού, αλλά και την διεύρυνση του φωνητικού χώρου. Μέσω αυτής της κινητοποίησης βιώνεται αίσθημα ελευθερίας στην κίνηση της άνω γνάθου με απαλή προς τα πάνω αίσθηση. Εκεί τώρα μπορεί να λειτουργήσει ο αντίστροφος πλέον νόμος της βαρύτητας! Το σαγόνι έχει θετικές προϋποθέσεις πλέον να έχει ελαστικότητα, μέσω μιας μικρής ανεπαίσθητης μικρής πτώσης, και ταυτόχρονα ελαφριάς ανασήκωσης της πάνω γνάθου. Αυτήν την προσέγγιση ο Καρούζο την παρομοίαζε με την τεχνική του ανοίγματος της γνάθου μέσω του κρανίου!!!
Στο τραγούδι κατά βάθος λειτουργούν δύο νόμοι εκ διαμέτρου αντίθετοι. Της βαρύτητας και της αντιβαρύτητας!!! Έχουμε δυαδική αναπνοή ταυτόχρονα. Έχουμε την αίσθηση του ελατηρίου στο σώμα με πρός τα κάτω και πάνω αίσθηση, αλλά και κατεύθυνση ταυτόχρονα. Το κάτω μόνο του, η το επάνω πάλι μόνο του, προκαλεί φοβερά προβλήματα, με χειρότερο το κλείδωμα στις αισθήσεις μέσω της μνήμης στον εγκεφαλικό φλοιό. Ο τραγουδιστής είναι μόνιμα κλειδωμένος, μπλοκαρισμένος, και είναι πολύ δύσκολο να αναιρέσει αυτές τις χρόνιες συνήθειες που πραγματώνονται ως εγκεφαλικές εντολές.
Η επίπεδη γλώσσα σε καμία περίπτωση δεν ήταν η πιεσμένη προς τα κάτω, στην ρίζα γλώσσα, που πολλές σχολές – δάσκαλοι έως και σήμερα διδάσκουν όπως για παράδειγμα η τεχνική Στάνλευ. Κατά βάθος η θέση που ζητούσαν οι μεγάλοι δάσκαλοι του Μπέλ καντο η αλλιώς της παλιάς Ιταλικής σχολής τραγουδιού, ήταν κατά βάθος θέση ξεκούρασης-αποφόρτισης έντασης της γλώσσας επί του στόματος, μέσω του άνετου και <<φυσικού> κατεβάσματος του σαγονιού. Λίγο δύσκολο για το σήμερα. Εάν αυτό δεν μπορεί να λειτουργήσει στον κάθε άνθρωπο λόγο διαφορετικής μορφολογίας και ανατομίας, τότε ναι υποχρεωτικά μιλάμε για την μικρή ανύψωση – αποφόρτιση της γλώσσας επί των φωνηέντων, που εκλαμβάνεται ως τροποποίηση επί της θέσης της γλώσσας. Εκεί υπάρχει μια μικρή διαφωνία με τις γνώσεις του σήμερα, με την βοήθεια της χρήσης της κάμερα με οπτικές ίνες. Το κατάλληλο είναι τελικά το λειτουργικό. Μετέπειτα ακολουθούσαν οι κατάλληλες αναπνευστικές ασκήσεις, ώστε να ετοιμάσουν το έδαφος, το όλο περιβάλλον δηλαδή επί του αναπνευστικού συστήματος, που με την σειρά του ενεργοποιεί θετικά το όλο νευρικό σύστημα, με αποτέλεσμα να επιτευχθεί καλύτερη κυκλοφορία του αίματος, καλύτερη οξυγόνωση, και επίτευξη καλύτερης ακροατικής λειτουργίας. Μετέπειτα περνούσαν στις ειδικές ασκήσεις μέσω φωνηέντων, και αργότερα συμφώνων, και μετά συνδυασμό και των δύο. Έτσι μπορούσαν ταυτόχρονα να περάσουν και στην τεχνική του κατεβάσματος του λάρυγγα, του ανοιχτού λαιμού, που έχει αυτόματα τις πιο πάνω προϋποθέσεις. Στην παλιά Ιταλική σχολή αυτήν την τεχνική προσέγγιση πολλές φορές την συναντούμε την ονομασία στήριξη του λάρυγγα ή του λαιμού. Όλα αυτά βέβαια δεν μπορούν να λειτουργήσουν όταν υπάρχουν ποικίλων μορφών σφιξίματα. Οι τραγουδιστές μάθαιναν να κατεβάζουν το σαγόνι ελαφρώς κάτω και πίσω. Αυτή κατά βάθος είναι και η κίνηση της φυσιολογίας, δηλαδή κάτω με αυτόματη ελάχιστη κίνηση εμπρός( μόνον όταν διευρύνεται το άνοιγμα του στόματος), και υποχρεωτικά κάτω και πίσω.
Πρέπει από την αρχή να γίνει κατανοητό ότι το σφίξιμο στο σαγόνι τις περισσότερες φορές δεν έχει εκεί τοπικά την αιτία. Είναι μάλλον η κατάληξη του οποιουδήποτε άλλου προβλήματος που μπορεί να ξεκινάει από μια απλή μουσική απαγγελία, με αιτία όμως τις περισσότερες φορές μία λάθος σωματική στάση που συνήθως προέρχεται από μια λάθος στήριξη. Επίσης πάρα πολλές φορές μπορεί να προέρχεται από μια ψυχολογική ένταση, μια χρόνια στομαχική και εντερική διαταραχή που συνήθως προέρχεται από λάθος διατροφικές συνήθειες. Αυτή η όποια λοιπόν συνήθεια παράγει ένταση, και τελικά την διοχετεύει ανατομικά, φυσιολογικά, μορφολογικά στην κάθε συγκεκριμένη περιοχή. Είναι τελικά νομοτελειακό!
Ένα τέτοιο παράδειγμα, το πώς δηλαδή επέμεναν οι παλιοί δάσκαλοι περί της <<δυναμικής>> χαλάρωσης, αποτυπώνεται στο ακόλουθο βίντεο που ακολουθεί με τον Τίτο Σκίπα, έναν από τους μεγαλύτερους τεχνίτες τενόρους της εποχής του μεσοπολέμου. Είναι η εποχή που η Ιταλική σχολή βρίσκεται πλέον στο τελευταίο στάδιο της ακμής της. Τονίζω την λέξη τεχνίτης γιατί υπήρξε τραγουδιστής με σπουδαία τεχνική και όχι μεγάλη φωνή. Αυτό όμως υπερκαλύφθηκε μέσω συστηματικής, ποιοτικής δουλειάς-καλλιέργειας. Αποτελεί σημείο αναφοράς, πολύ μεγάλο μάθημα- ίσως το μεγαλύτερο- για την μεγάλη προσπάθεια, που όταν πατάει σε ασφαλή δρόμο- περιβάλλον, με υπομονή και συνέπεια, με σωστές δηλαδή αρχές, κάνει θαύματα, ανεξαρτήτως φυσικών προικισμάτων, χαρισμάτων. Επίσης τεχνίτης τενόρος στο προσωπικό του τραγούδισμα ως τραγουδιστής. Δεν έχουμε τα στοιχεία που να λένε ότι υπήρξε και μεγάλος δάσκαλος. Σίγουρα όμως αυτό που κανείς δεν μπορεί να το αρνηθεί , είναι το ότι ήταν βαθιά μυημένος στις βασικές αρχές της παλιάς μεγάλης Ιταλικής σχολής του Μπελ Κάντο. Είχε τεράστια προσωπική εμπειρία. Είναι πολύ δύσκολο αν όχι σπάνιο μεγάλος τραγουδιστής να είναι ταυτόχρονα και μεγάλος δάσκαλος. Αυτό ανήκει στις εξαιρέσεις γιατί είναι πάρα πολύ δύσκολο στις περισσότερες περιπτώσεις να μπορέσει ο τραγουδιστής να βγει από την προσωπική του συνήθεια που τον ακολουθεί χρόνια, και να μπει μέσα στο πιθανό ξεχωριστό πρόβλημα του κάθε μαθητευόμενου. Υπήρξαν περιπτώσεις επίσης μεγάλων τραγουδιστών που για προσωπικούς λόγους υστεροφημίας, δεν θέλησαν κατά βάθος να μοιραστούν έστω τα όσα προσωπικά <<μυστικά>>διδάχθηκαν, και μετέπειτα βιωματικά στην προσωπική τους ζωή εφάρμοσαν, προσάρμοσαν. Ο Τίτο Σκίπα όταν απεβίωσε, η Ιταλική σημαία κυμάτισε μεσίστια για κάποιες ημέρες!
Τι βλέπουμε τώρα εδώ? Το παράδειγμα του σφικτού τραγουδιστή αλλά με υπερέκταση μυική. Εδώ βλέπουμε την προς τα πάνω κίνηση μόνη της, μέσω όμως υπερβολής. Βλέπουμε το φούσκωμα η υπερέκταση του στομάχου δηλαδή στομαχική απομονωμένη από το πίσω αναπνοή, απώλεια ακρόασης του ήχου. Όλα εδώ είναι σφικτά. Θα μπορούσε να λειτουργήσει βέβαια όλο αυτό και με την αντίστροφη κίνηση, και μερικές φορές με συνδυασμό και των δύο.Η απώλεια χαλάρωσης ενεργητικής, εδώ απουσιάζει.
Όλα αυτές λοιπόν οι οδηγίες που μάλλον κατ ουσία αρχές είναι, και υπήρξαν η βάση της παλιάς σχολής στην εποχή του Μπελ Κάντο, για να επιτευχθούν στους περισσότερους ανθρώπους, απαιτούν κάποιες προϋποθέσεις. Αυτό που παρατηρείται τουλάχιστον στις μέρες μας, είναι μία επιδημία που ωθεί τους περισσότερους ανθρώπους στο να έχουν ένταση στο σαγόνι, μια κατάσταση αγκύλωσης αν όχι βράχυνσης. Για να εφαρμοσθούν όλες οι παραπάνω αρχές όσο απλές και αν ακούγονται, άλλο τόσο δύσκολες έως και ανεφάρμοστες καταλήγουν να είναι για μεγάλο μέρος των τραγουδιστών. Υπάρχουν σήμερα τραγουδιστές-τραγουδίστριες που μπορεί για παράδειγμα να τραγουδούν στην Μετροπόλιταν, όχι στην χορωδία, αλλά κυριολεκτικά πρωταγωνιστές-πρωταγωνίστριες , που παρουσιάζουν έντονα αυτό το φαινόμενο-συνήθεια, λάθος επίγνωση που πιθανόν να προέρχεται και από λάθος τραγουδιστική παιδεία, και μετέπειτα λάθος βέβαια αντίληψη συνήθεια. Αυτό το τραγούδισμα είναι το τραγούδισμα του σκληρού και τις πιο πολλές φορές υπερεκτεταμένου προς πάσα κατεύθυνση σαγονιού. Ο ήχος των τελευταίων δεκαετιών έχει αποτελέσει πλέον μια μόνιμη άλλη ακουστική παράδοση στις νέες γενεές. Πρέπει τελικά να γίνει αντιληπτό ότι η σωστή και λειτουργική κίνηση του σαγονιού είναι όταν έχουμε ελαφρύ κατέβασμα προς τα κάτω και ταυτόχρονα πίσω. Όχι εμπρός. Όχι κάθετα κάτω. Το εμπρός και κάτω ή το υπερβολικά και βίαια πίσω, είναι ο δυναμίτης επί του τραγουδιού, που ανέφερα στη εισαγωγή του άρθρου.
Αιτίες που οδηγούν στο σφίξιμο του σαγονιού. Οι αιτίες που οδηγούν έναν τραγουδιστή σε αυτήν την λάθος συνήθεια είναι πολλές, ποικίλουν και διαφέρουν από άνθρωπο σε άνθρωπο. Δεν θα μπορούσε ποτέ να είναι οι ίδιες. Παρ όλα αυτά υπάρχουν και θα υπάρχουν κεντρικές βασικές συνισταμένες. Αυτές είναι οι εξής.
1) Σφίξιμο σωματικό, που μπορεί να προέρχεται και να <<σωματοποιείται> από κακή ψυχολογική κατάσταση, αλλά και από τον σύγχρονο γεμάτο ένταση τρόπο ζωής.
2)Τοπική ένταση σε σημεία περιοχές, που έχουν να κάνουν με συμπιεσμένα νεύρα, και με μυϊκές ομάδες που έχουν υποστεί βράχυνση, από λάθος συνήθειες, αλλά και με λάθος διάταξη των σπονδύλων της σπονδυλικής στήλης, δηλαδή πρόβλημα με την γνωστή και θεμελιώδη στήριξη του κορμού, γνωστή ως στήριξη της φωνής στον τραγουδιστικό κόσμο.
3)Λάθος τραγουδιστική στάση.
4) Λάθος αναπνευστική διαχείριση, έως και έλλειψη στοιχειώδους γνώσεως
επί της αναπνευστικής αυτής τεχνικής. (Απότζιο)
4)Λάθος ξεκίνημα ή αλλιώς <<επίθεση στον τόνο>>.(Coup de glotte)
5) Εκπαίδευση λάθος θέσης του λάρυγγα.
6) Λάθος θέση της γλώσσας.
7) Λάθος θέση της γνάθου.
8) Πολλές ώρες με λάθος στάση μπροστά σε Η/Υ.
9) Προβληματική ακροατική ικανότητα.
10) Λάθος κατηγοριοποίηση της φωνής.
11) Μη σωστές επιλεγμένες για τον κάθε τραγουδιστή τεχνικές ασκήσεις.
12) Λάθος αίσθηση και αντίληψη επί των όποιων ασκήσεων, και τραγουδιστικού ύφους ή στυλ. Απουσία επίγνωσης επί της παλιάς παραδοσιακής Ιταλικής σχολής, και ως συνέπεια και του γνώριμου ήχου που χαρακτήρισε στον μεγαλύτερο βαθμό αυτήν την σχολή.
13) Λάθος επιλογή ρεπερτορίου, ακόμα και στην σωστή κατηγορία φωνής.
Λύσεις επί του σφιχτού σαγονιού, και της σωστής θέσης- κίνησης αυτού.
1) Υιοθέτηση όσο το δυνατόν, (εντός των προσωπικών δυνατοτήτων) θετικής στάσης επί της ζωής. Καλλιέργεια της οπτικής του μισογεμάτου ποτηριού. Προσπάθεια διαχείρισης του στρες μέσω ιδιαίτερων τεχνικών χαλάρωσης, είτε μέσω της ψυχολογίας, είτε μέσω προσευχής, διαλογισμού. Εδώ απαιτείται πίστη, αγάπη και όχι θυμός. Σωστή επιλογή διατροφής. Επηρεάζει τα μέγιστα όλο το νευρομυικό σύστημα.
2) Αντίληψη, αίσθηση της έντασης- μπλοκαρίσματος στα τοπικά σημεία που επικρατεί. Καλλιέργεια εντολών χαλάρωσης μέσω ασκήσεων σωματικών, αλλά και απευθείας από τον εγκέφαλο, προς τις περιοχές του σώματος που συσσωρεύεται η ένταση, και μπορεί να μπλοκάρει αντανακλαστικά το όπιο θετικό που προσπαθούμε σε άλλο σημείο – μυ του σώματος. Ελαφριά χειρομάλαξη με τις δύο παλάμες των χεριών, με κατεύθυνση την περιοχή της άρθρωσης της άνω γνάθου όπου και κρέμεται η κάτω γνάθος. Τεχνικές χειρομάλαξης επί συγκεκριμένων περιοχών του σώματος, αλλά και ολόκληρου του σώματος. Πολλές φορές η τοπική ένταση στο σαγόνι μπορεί να είναι η κατάληξη, αποτέλεσμα, της όλης λάθος στήριξης του κορμού που καταλήγει εκεί. Έλεγχος της εξάρθρωσης του Άτλα,(πρώτου αυχενικού) επί του δεύτερου αυχενικού. Η λάθος οργάνωση η αλλιώς διάταξη των αυχενικών σπονδύλων είναι πολύ ζωτικής σημασίας θέμα. Εδώ η πάνω απελευθέρωση της αυχενικής περιοχής, θα δώσει λύση και ενεργοποίηση στο κάτω, δηλαδή την περιοχή της στήριξης της λεκάνης.
3) Καλλιέργεια και συνειδητή εκπαίδευση της τραγουδιστικής στάσης. Εάν υπάρχουν οι οποιεσδήποτε προς τα εμπρός η πίσω, και πλάγιες συνήθεις κλίσεις του κορμού και ιδίως του λαιμού, αχρηστεύεται όλη η κυρίως φωνητική περιοχή, ανέρχεται ο λάρυγγας, πιέζεται η γλώσσα στην ρίζα της, κλείνει η φωνητική οδός, και οι μύες του λαιμού προσπαθούν να προσφέρουν την στήριξη που δεν θα έχει ο κορμός. Όταν έχουμε τα γόνατα κλειδωμένα δηλαδή στεκόμαστε σφικτά και κάθετα, και η προς τα πάνω διατατική έλξη του κορμού είναι με λάθος τρόπο δηλαδή σφικτή η αλλιώς μαγκωμένη, τότε δεν έχουμε καλή επαφή με την βαρύτητα, τότε πιέζουμε προς τα μέσα και όλη την περιοχή λεκάνης, των πλευρών, και του διαφράγματος. Αποτέλεσμα τότε είναι η δυσχέρεια της στήριξης στην κάτω περιοχή, με ταυτόχρονη προς τα πάνω πίεση, με κατεύθυνση στην περιοχή του λαιμού- αυχένα. Έχουμε ακριβώς το αντίθετο από το επιθυμητό αποτέλεσμα. Μπορούμε να το κατανοήσουμε τελικά ως αποτέλεσμα ανεπαρκούς στήριξης του κορμού, με λάθος συνήθειες που έχουν εγγραφεί πλέον ως φύση, δεύτερη βέβαια.
3) Μαθαίνουμε να αναπνέουμε! Η αναπνοή βοηθάει το μέγιστο στο όποιο σφίξιμο - ένταση - μπλοκάρισμα. Ο Κάρλ Στοόυ που υπήρξε ο μεγαλύτερος ερευνητής των τελευταίων πενήντα ετών της αναπνευστικής κίνησης του διαφράγματος μέσω ακτίνων Χ, απέδειξε ότι μέχρι και οι παγκοσμίου κλάσεως αμερικανικοί αθλητές και κυρίως δρομείς,εκτελούσαν εντελώς αντίθετη κίνηση αναπνοής!!!!!! Δεν είχαν τον όρθο και απαιτούμενο αναπνευστικό συντονισμό. Αναπνέουμε λοιπόν όσο το δυνατό χαμηλά, βαθιά, και με το κάτω και πίσω μέρος των πνευμόνων. Πρέπει να μάθουμε την ενεργοποίηση του πίσω μέρους του διαφράγματος, που είναι και το πιο δύσκολο λόγω ελλιπούς συνήθειας από την παιδική ηλικία. Ασκήσεις όπως ξαπλωμένοι με την πλάτη στο έδαφος και λυγισμένα τα γόνατα βοηθούν το μέγιστο.Έτσι επιτυγχάνουμε χαλάρωση του νευρομυικού συστήματος, χαλάρωση αυχένα πλάτης, και πιο εύκολη ενεργοποίηση της πίσω - κάτω περιοχής. Ταυτόχρονα και το λύσιμο του θώρακα. Πολύτιμη προσπάθεια εδώ μπορεί να προσφέρει η τεχνική Αλεξάντερ, και Φέλντενκραις,αλλά και όποια άλλη τεχνική με κέντρο την απελευθέρωση και συντονισμού του νευρομυϊκού συστήματος. Αποφεύγουμε την έμφαση στην υπερέκταση και ενεργοποίηση του στομάχου, την λεγόμενη κοιλιακή αναπνοή. Αντίστοιχα και την αντιστροφή προς τα μέσα πίεση. Διαφραγματική αναπνοή στο τραγούδι χωρίς ενεργοποίηση των λεγόμενων πλευρών, και ακόμα πιο συγκεκριμένα των λεγόμενων ψευδοπλευρών, χωρίς το πίσω κατέβασμα του διαφράγματος, καθιστά δύσκολη υπόθεση το κλασσικό τραγούδι. Έως και αδύνατη για τους πιο πολλούς. Το πίσω η αλλιώς και οσφυϊκή αναπνοή, χαρακτήρισε το μεγαλύτερο μέρος της παλιάς παραδοσιακής Ιταλικής σχολής δηλ. του Μπελ Κάντο, έβγαλε τους μεγαλύτερους των τραγουδιστών. Ενεργοποίηση του <<7ου>> προς τα κάτω διαφράγματος του λεγόμενου πυελικού. Δηλαδή κεντράρισμα μέσω του αέρα χαμηλά στη λεκάνη, που μπορεί να προσφέρει αίσθημα στήριξης και ανακούφισης μέσω της συγκράτησης χαμηλά του αέρα, βοηθώντας στην απελευθέρωση της έντασης πιο ψηλά στο σώμα, στην συγκεκριμένη περίπτωση στο σαγόνι την λεγόμενη κροταφογναθική περιοχή, και στους μυς του λαιμού, στην γλωττίδα. Εδώ το κάτω, η διαχείριση δηλαδή του αέρα χαμηλά, βοηθάει στην απελευθέρωση της πάνω περιοχής, του σαγονιού, της γλώσσας, του λάρυγγα. Ταυτόχρονα όμως το πάνω είναι υπαίτιο για να υπάρξει και το κάτω.
Αν κάτι δεν μπορεί να πάει επάνω, δεν μπορεί να υπάρξει το κάτω. Επιδιώκουμε την καλλιέργεια μικρής ανασήκωσης του θώρακα.<<Δηλαδή ξεκόλλημα, ξεκλείδωμα>> από την περιοχή του διαφράγματος. Κάτι σαν ελάχιστη κίνηση ελατηρίου, ή σκεπτόμενοι την κίνηση του ανοίγματος σε μικρογραφία βέβαια του ακορντεόν. Κατ ελάχιστον όμως. Πιο πολλή βιώνεται ως αίσθηση. Πρέπει να εκπαιδευτεί το κατέβασμα του διαφράγματος μέσω της βαρύτητας. Όχι με σφίξιμο. Όχι με πίεση. Ταυτόχρονα η μικρή ανασήκωση του στήθους άλλοτε προς τα πάνω ,άλλοτε προς τα εμπρός, και άλλοτε και τα δύο μαζί. Στη λειτουργική αναπνοή συμμετέχει στο μερίδιο του και η ελαφριά ανασήκωση του στήθους. Χωρίς υπερβολή όμως. Αλλιώς το πιθανότερο είναι η κρυφή συντήρηση σφιξίματος στην κάτω περιοχή. Τότε έχουμε σφίξιμο γλωττίδας και λάρυγγα. Για την βοήθεια του σωματικού συντονισμού μέσω αναπνοής, και αποδέσμευση έντασης, με πολύ προσοχή, χρησιμοποιούμε κλίμακες με το Μ(hum).
4) Προσεκτική εκπαίδευση της κρούσης η αλλιώς του κλεισίματος της γλωττίδας, των φωνητικών χορδών( βλέπε Coup de glotte, η τεχνική της ...). Χρήση του πατέρα των φωνηέντων δηλαδή το Α(ah), και μετέπειτα εάν υπάρχουν λόγοι δυσκολίας, χρήση του Ε(eh) και του Ι(ee). Ασκήσεις με την χρήση του Ζ(z) και του Β(v-very) μέσω αναπνοής, αλλά και ως καθαρή απαγγελία. Απόκτηση της αίσθησης του ήχου στην προσωπική ομιλία. Η προσωπική ομιλία ήταν στις περισσότερες περιπτώσεις η πρώτη και κύρια εφαρμογή της παλιάς Ιταλικής σχολής για την σωστή κρούση της γλωττίδας, των χορδών.
5) Εκμάθηση τεχνικής κατεβάσματος του λάρυγγα, μέσω ασκήσεων που περιλαμβάνουν ιδιαιτέρως τα κλειστά φωνήεντα Ο(oh) και Ου(oo). Επίσης με το Α(ah) για την επίτευξη του ανοικτού λαιμού, ανοικτού φάρυγγα. Απαιτείται η αίσθηση της ενεργητικής χαλάρωσης. Μέγιστη βοήθεια προσφέρει ο αναπνευστικός σωματοσυντονισμός, αλλά και η ολοκληρωμένη στήριξη.
6) Καλλιέργεια των φωνηέντων Α(ah) και Ε(eh) για την σωστή θέση της γλώσσας. Ασκήσεις επίσης που περιλαμβάνουν το νγκ(ng) όπως, (ν)γκ-α(ng-ah) και (ν)γκ-αι(ng-eh). (βλέπε προηφούμενο άρθρο). Άλλη πολύ βοηθητική άσκηση που μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε είναι με την χρήση του Μ(hum) με κλίμακες διαστήματος πέμπτης, κατερχόμενες η οποία όμως απαιτεί ιδιαίτερη προσοχή.. Η γλώσσα πρέπει να φτάνει ανάμεσα στα χείλη, καμιά φορά και ελαφρώς έξω, και η αίσθηση του αέρα ελαφρώς, λίγο μπροστά στο στέρνο και κυρίως πίσω, πλάγια χαμηλά και κάτω στην λεκάνη (πυελικό διάφραγμα). Πολλές φορές επιθυμούμε την αίσθηση, την δόνηση του ήχου και στην περιοχή του κεφαλιού με ταυτόχρονη αίσθηση διάτασης του λαιμού, αυχένα, των παρίσθμιων τόξων του φάρυγγα. Ζητούμενο είναι η διαφυγή έντασης από την γλώσσα, άνοιγμα του χώρου του φάρυγγα. Επίσης ασκήσεις με την χρήση του Κα. Κά, κα,κα, κα, κα, κα. Πολλούς ανθρώπους θα τους βοηθήσει στην θέση της γλώσσας.
7) Εάν υπάρχει προγναθισμός, απαιτείται πρωτίστως έλεγχος της όλης στήριξης του κορμού, ιδίως της αυχενικής περιοχής. Η σωστή θέση του Άτλα θα βοηθήσει τα μέγιστα. Συνίσταται τοπικό μασάζ με τις παλάμες να κοιτάνε προς τα επάνω, και ελαφριές κινήσεις προς τα επάνω πίσω. Προτείνονται ειδικές ασκήσεις με αρμονικό κατέβασμα του σαγονιού με μέσο όρο δύο χιλιοστών και κατεύθυνση προς τα κάτω και πίσω. Επίσης προς τα δεξιά και αριστερά με ανεπαίσθητο κατέβασμα του σαγονιού. Πρέπει να λυθεί στο μέγιστο ο προγναθισμός γιατί ανεβάζει τον λάρυγγα, κλείνει τον χώρο αλλά κυρίως δυσχεράνει την ακροατική λειτουργία του τραγουδιστή. Είναι μια επίσης βασική αρχή της παλιάς Ιταλικής σχολής. Εξαιρέσεις υπήρξαν και εδώ όπως της Τζόαν Σάδερλάντ, αλλά ο κανόνας δεν μπορεί να ισχύει για όλους, γιατί υπάρχει διαφορετική μορφολογία στο κάθε ανθρώπινο σύστημα. Χρησιμοποιούμε ασκήσεις εναλλαγής φωνηέντων από κλειστό σε ανοιχτό, όπως ι- ό-ι(ee-oh-ee), ι-ά-ι(ee-ah-ee), ι-έ-ι (ee-eh-ee).
8) Η σωστή στάση επί του υπολογιστή είναι μια πολύ μεγάλη καρμανιόλα επί του κυρίως φωνητικού μηχανισμού που φιλοξενείται στην αυχενική περιοχή. Απαιτείται τέλεια στήριξη του κορμού, και καλλιέργεια στάσης που δεν μεταφέρει ένταση στον αυχένα και πιέσεις προς τα κάτω του κορμού. Κυρίως στάση που δεν ωθεί τον λάρυγγα προς τα επάνω και το σαγόνι προς τα εμπρός. Μπορεί να επιφέρει μέχρι και αχρήστευση της φωνής, εάν δεν γίνει αυτό αντιληπτό. Αναζητούμε ορθή γωνία στα γόνατα και όσο το δυνατόν στους αγώνες. Επίσης την προς τα πάνω τάση- αίσθηση που χρησιμοποιούμε στο τραγούδι χωρίς όμως υπερβολές.
9) Η λάθος ακροατική ικανότητα έχει να κάνει και αυτή με πολλές αιτίες. Η πιο κύρια είναι αρχικά η ένταση στην τοπική περιοχή του αυχένα και των μυών του προσώπου. Έχουμε τότε μπλοκάρισμα στο πνευμονογαστρικό νεύρο. Μετά έρχεται η όλη ψυχική κατάσταση, που μπορεί μέσω του σφιξίματος να επηρεάζει τα τονιαία διαστήματα του τραγουδιστή. Η λάθος τεχνική προσέγγιση. Απαιτείται χαρισματικός δάσκαλος με βίωμα γνώσης της Ιταλικής σχολής, αλλά και γνώσεις του σήμερα, με χαρισματική προσεγγιστική στάση γύρω από τα σύγχρονα προβλήματα του σήμερα, στην διαφορετική περίπτωση όμως του κάθε ανθρώπου. Εδώ μιλάμε καθαρά για την αγάπη που πρέπει να υπάρχει στην καρδιά του δασκάλου για τον πλησίον!! <<Αγάπα τον πλησίον σου ως εαυτόν>>. Η ιταλική σχολή ήταν και θα συνεχίσει βέβαια να είναι μια καθαρά βιωματική σχολή, εμπειρική σχολή, η οποία ενσωματώνει όμως μέσα της πάρα πολλές άλλες τέχνες και επιστήμες γύρω από το κεφάλαιο άνθρωπος, τέχνη ή δεξιότητα. Η κορυφαία των σχολών.
10) Η Λάθος κατηγοριοποίηση της φωνής λύνεται στο μεγαλύτερο μέρος της με σωστή εξεύρεση δασκάλου. Επίσης με εσωτερική καλλιέργεια, με αφύπνιση του εσωτερικού μας υλικού. Στην περίπτωση της μέτζο σοπράνο, στατιστικά σήμερα λαμβάνει χώρο επιδημίας. Λίγο λιγότερο ίσως στον λυρικό βαρύτονο ή στον <<καθαρό βαρύτονο>> που πολλές φορές συγχέεται και δεν είναι άλλο από ……τενόρος. Το ίδιο επίσης και στον μπάσο. Στην γυναικεία κοντράλτο είναι σπάνιο σήμερα. Απαιτείται καλλιεργημένη ακροατική δεξιότητα του δασκάλου επί του ήχου της Ιταλικής σχολής. Γνώρισμα βαθιά ακροατικό επί της τέχνης- τεχνικής των <<περασμάτων>> στην φωνή. Σωστή κατηγοριοποίηση και της προσωπικής φωνής του δασκάλου. Διαφορετικά <<τυφλός οδηγεί αμφότερο εις γκρεμό>>.
11) Τα ίδια περίπου ισχύουν για την σωστή επιλογή τεχνικών ασκήσεων.
12) Το ίδιο και για την λάθος αίσθηση και αντίληψη επί των όποιων ασκήσεων, και τραγουδιστικού ύφους ή στυλ τραγουδίσματος. Σωστή κατηγοριοποίηση φωνής, σωστός δάσκαλος. Θετική κρίνεται η επαφή μέσω ακρόασης της παλιάς δισκογραφίας, μεγάλων τραγουδιστών.
13) Η λάθος επιλογή ρεπερτορίου, ακόμα και στην σωστή κατηγορία φωνής, είναι ένα πολύ κρυφό πρόβλημα. Δεν κάνουν όλα τα έργα για όλους. Μείζονα είναι η συμβολή καλλιεργημένου δασκάλου. Απαιτείται επίσης κυρίως χαρισματική εσωτερική προσωπική επαφή με την φύση του κάθε ενός, με το προσωπικό υλικό του. Είναι η προσωπική εσωτερική ενδοσκαφή, που χαρακτηρίζει τον πραγματικά, βαθιά εσωτερικά καλλιεργημένο άνθρωπο. Εάν υπάρχει προσωπική ακροατική διαστροφή, μίμηση λάθος φωνών από μεγάλους τραγουδιστές ινδάλματα, είναι πολύ δύσκολο να βγει από το θέλημα του, από το εγώ του ο τραγουδιστής.
Συμπεράσματα. Για την λύση θεραπεία του σφικτού σαγονιού απαιτείται πολλές φορές, όχι πάντα και σε όλους, πολυεπίπεδη βαθιά γνωστική, χαρισματική προσέγγιση. Το σαγόνι υπακούει ως μυς σε νόμους της κτίσης, της φύσης. Εκτός πολύ μεγάλων εξαιρέσεων που μπορεί να συμβαίνει σε όλους τους τομείς της ζωής. Η κάτω σιαγόνα κρέμεται κυριολεκτικά από την άρθρωση της πάνω σιαγόνας. Είναι κάτι το θαυμαστό. Παρ όλα αυτά η άρθρωση αυτή επηρεάζεται από ομάδες μυών και χόνδρων. Επίσης και νεύρων. Ο όλος μηχανισμός του κρανίου, των μυών του προσώπου και του λαιμού όμως, στηρίζεται και κοντρολάρεται από έναν ευρύτερο μηχανισμό που βρίσκεται κυρίως στην αυχενική περιοχή. Είναι η περιοχή που φιλοξενείται εσωτερικά όλος ο θαυμαστός φωνητικός μηχανισμός. Ταυτόχρονα η περιοχή αυτή επηρεάζει τον όλο μηχανισμό της στήριξης του κορμού, έως και τα κάτω άκρα. Πρέπει να γίνει κατανοητό ότι,η επί μέρους ένταση –σφίξιμο μπορεί να επηρεάσει η να απενεργοποιήσει αντανακλαστικά τον κύριο μηχανισμό στήριξης του κορμού. Αντίστροφα η όλη κύρια στήριξη του κορμού όταν δεν λειτουργεί, μπορεί να κατευθύνει, διοχετεύσει σφιξίματα στο σαγόνι, αλλά και σε όποια άλλη αδύναμη περιοχή. Ο άνθρωπος είναι ψυχοσωματική οντότητα. Σφίξιμο ή μπλοκάρισμα μπορεί να προέλθει και από ψυχολογικούς λόγους, και απο άλλες οργανικές ανισορροπίες. Στην εποχή μας δυστυχώς είναι φαινόμενο της καθημερινότητας το σφικτό σαγόνι. Στην περίπτωση του τραγουδιστή δεν υπάρχει καμία εξαίρεση από τον κοινό καθημερινό άνθρωπο. Τουναντίον είναι δραματικά αυξημένες οι πιθανότητες μέσω τεχνικής δυσκολίας, φόβου, λάθος κατάρτισης, λάθος ρεπερτορίου, λάθος αντίληψης-κατανόησης, και παγιωμένης χρόνιας συνήθειας, να δημιουργηθούν μόνιμα σφιξίματα επί του σαγονιού, επί της ρίζας της γλώσσας και επί του λαιμού. Η σωστή τεχνική τραγουδιστική προσέγγιση - καλλιέργεια πιστοποιείται από την ύπαρξη σωστού καρπού. Η κάθε περίπτωση τραγουδιστή, απαιτεί και διαφορετικές τεχνικές φωνητικές ασκήσεις. Η σωστή εκτέλεση μπορεί να προσφερει μέγιστη βοήθεια, πολύ καλές προσαρμογές. Η παλιά Ιταλική σχολή στο σύνολο της δεν είναι το χτες. Είναι το σήμερα, είναι το αύριο. Η σχολή του Μπέλ Κάντο είναι μια παράδοση μακραίωνη, μια παράδοση διαχρονική. Μια παράδοση ζωντανή. Σάν ζωντανή παράδοση μπορεί να προσαρμόζεται δηλαδή να είναι ευπροσάρμοστη, και να μπορεί να προχωράει,να διανθίζεται, να αντέχει μέσα στον λεγόμενο <<γραμμικό>> και <<κυκλικό>> χρόνο.
Όλες οι ζωντανές παραδόσεις αντέχουν στον χρόνο στο μερίδιο που τους αντιστοιχεί. Η παλιά σχολή του Μπέλ Κάντο είναι ένας χώρος ζωντανός που ταυτόχρονα εμπεριέχει μέσα του κομμάτι από πάρα πολλές άλλες τέχνες, επιστήμες, φιλοσοφία. Είναι η ασφαλής οδός. Είναι ο ίδιος ο καρπός. Εάν δεν υπάρξει συνειδητοποίηση της σωστής και ολοκληρωμένης τεχνικής καλλιέργειας, ο καρπός είναι άρρωστος. Χρίζει θεραπείας. Εάν αργήσει η εξεύρεση σωστής θεραπείας το πρόβλημα εγκαθιδρύεται. Εκεί πλέον μπορεί εάν δεν αντιστραφεί να παράγει σωματικό αλλά και κυρίως ψυχικό πόνο. Γι αυτό απαιτείται αφύπνιση και επαγρύπνηση από μεριάς δασκάλου και μαθητή. Πολλές φορές μάλλον μαθητή και δασκάλου. Δεν αρκεί μόνο η σωστή πρόθεση. Απαιτείται βαθύ βιωματικό γνωστικό επίπεδο, που να μπορεί να δώσει άμεσες και ακαριαίες λύσεις, λύσεις οι οποίες να μπορούν να θεραπεύσουν βραχυπρόθεσμα μεν το πρόβλημα, θα κριθούν λειτουργικές όμως μόνο αν προσδώσουν μόνιμα επιτυχή αποτελέσματα. Η τεχνική παιδαγωγική προσέγγιση μέσω της λογικής άσπρο-μαύρο δεν δουλεύει δεν ισχύει στην ίδια την ζωή. Ούτε όπως το έκανα εγώ, κάνε το και εσύ!!! Μόνο ως εξαίρεση αυτό μπορεί να συμβαίνει. <<Ως τύχη μόνο>>. Πολλές φορές απαιτείται χρόνος. Δεν υπάρχει μαγική λύση. Το μεγαλύτερο μάθημα που προκύπτει εδώ είναι η έννοια της λέξης υπομονή, επιμονή. Με όσα περισσότερα εφόδια εφοδιαστεί ο τραγουδιστής, έχει πιθανή την πιο γρήγορη και θετική έκβαση στο πρόβλημα που τον ταλαιπωρεί.
Απαιτείται η συνειδητοποίηση, ενεργοποίηση, καλλιέργεια και ανάπτυξη των προσωπικών <<ταλάντων>> του κάθε τραγουδιστή, του κάθε δασκάλου, που ως δωρεά, του δόθηκαν από την ώρα της γέννησης του. <<Γνώθι σε αυτόν>> όπως έλεγαν οι αρχαίοι ημών πρόγονοι. Εύχομαι οι παραπάνω οδηγίες να αποτελέσουν ερέθισμα, απαρχή εξεύρεσης λύσης στον κάθε ένα που το επιθυμεί. Απαρχή ουσιαστικής, συνειδητοποίησης, θετικής βιωματικής γνώσης. Ίσως προβληματισμού! Μακάρι όμως πιο πολύ ανακούφισης. Συχνά ο <<επιτυχημένος>> τραγουδιστής είναι αυτός που κατά βάθος δεν συνειδητοποιεί πώς τελικά τραγουδάει, δεν μπορεί να ερμηνεύσει στην κυριολεξία την όλη διαδικασία! Ίσως με αφηρημένες έννοιες μόνο! Με γενικούς όρους. Δεν είναι όμως παρ όλα αυτά κακό.Τα παραδείγματα στην Ιστορία υπάρχουν. Αντίθετα ο ολοκληρωμένος τραγουδιστής, είναι ο καλλιεργημένος βαθιά στην τέχνη του τραγουδιστής. Καλλιέργησε την τέχνη στην ζωή του. Είναι ο τραγουδιστής που βίωσε τα προβλήματα, και, ή δέχθηκε σωστή τεχνική, μουσική, παιδαγωγική προσέγγιση - βοήθεια-ίαση, ή, αναγκαστικά μόνος, δια μέσω πολλές φορές της ευεργεσίας του πόνου που δέχθηκε στην ζωή του, προσπάθησε, αναγκάστηκε να προσπαθήσει, για να βρει τον δρόμο προς την Ιθάκη. Βίωσε ξεκάθαρα και κατ ουσίαν την τέχνη στην ζωή του. Ίσως μέσω της αγαπητικής σχέσης με την τέχνη του, αν καταφέρει να μεταφέρει κομμάτι αυτής της <<αγάπης>> και στον συνάνθρωπο, πράγμα βέβαια ακόμα πιο δύσκολο αλλά ρεαλιστικό, τότε μπορεί να προσφέρει πλέον βοήθεια. Να μεταφέρει φως, ανακούφιση, έμπνευση. Βοήθεια ουσιαστική, υψηλή. Τότε μόνο,πιστεύω πως η τέχνη – τεχνική μπορεί να καταλαμβάνει τον πραγματικό χώρο που της έχει δοθεί, έναν χώρο επικοινωνίας και ψυχικής ανάτασης, τον χώρο που τελικά της αξίζει.
